Jan Roos: een ernstige clown

Als een echte Haagse politicus draaide Jan Roos eerst nog wat om de hete brij heen. De geruchten dat hij de politiek in zou gaan, werden hardnekkiger en hardnekkiger. Maar Jan had geen idee waar ze het over hadden.

Een paar uur later wel. Ja, het is waar, zei Jan, hij wordt de nieuwe fractievoorzitter van VNL.

Feitelijk loopt Jan op de feiten vooruit – hij wordt in elk geval lijsttrekker. Of hij ook fractievoorzitter wordt, weten we na de verkiezingen pas.

Mediaman

Jan is een mediaman – aandacht verzekerd. En zo zet hij de splinterpartij Voor Nederland – nu nog Groep Bontes/Van Klaveren – weer op de kaart. En dat hebben die twee ex-PVV'ers wel nodig.

Bontes wordt in 2013 uit de PVV-fractie gezet. Hij uit openlijk kritiek op - onder meer - de financiële koers van de partij, en daarvan is Wilders niet gediend. Een jaar later stapt Joram van Klaveren op. Voor hem is de 'minder minder'-uitspraak van Wilders de druppel. Bovendien, zegt hij een jaar na zijn vertrek, is de PVV op sociaal-economisch vlak veel te links.

En dus moet er maar een nieuwe, rechtse, klassiek liberale partij partij komen.

Ajacied en Feyenoorder

Zo vinden Bontes en Van Klaveren elkaar. Een Feyenoorder en een Ajacied. Ze treiteren elkaar graag met voetbaluitslagen, gaan naar de sportschool en zijn dol op kickboksen. Ze voegen oud-PVV'er Laurence Stassen en persvoorlichter Gijs toe aan het clubje, en lanceren de naam VNL. Voor Nederland.

Maar populistische partijen kennen een belangrijke gemene deler: de Charismatische Leider. Want VNL wordt maar niet serieus genomen. Bontes en Van Klaveren zijn buiten de Haagse kaasstolp volslagen onbekenden. Er moet toch iemand te vinden zijn die voor media-aandacht gaat zorgen? Bram Moszkowicz, de gewezen strafpleiter, zoekt nog een baan. Hij gaat de club leiden. Voor even dan, want begin dit jaar verliet hij de partij alweer. Moszkowicz bleef 'te mat in het zich eigen maken van dossiers' - een mooie metafoor voor luiheid. Bontes voegt zich na het vertrek van de ex-advocaat weer bij Van Klaveren. Hij had als voormalig politieman überhaupt niet in zee gewild met Moszkowicz.

Opnieuw hebben Bontes en Van Klaveren moeite om hun gedachtegoed voor het voetlicht te brengen. En opnieuw is een Leider gewenst.

Pietje Bell

Jan Roos solliciteert al even naar een politieke loopbaan. Het wordt hem ernst. Hij zet met succes het Oekraïnereferendum op touw. Met zijn matrozenpetje houdt hij zijn clowneske reputatie in stand, maar in de debatten zien we een andere Jan Roos. Een serieuzere Jan Roos, hier bijvoorbeeld, in debat met Alexander Pechtold.

En dan is 1 en 1 snel 2. VNL zoekt een Leider. Roos wil niet meer vanaf de zijlijn toekijken, maar de politieke arena betreden. De arena waar hij als reporter van Powned en GeenStijl zoveel politici dwarszat en treiterde.

Natuurlijk zal Roos een Pietje Bell blijven en moet nog maar worden afgewacht of hij uit de voeten kan met politieke plichten als fractiediscipline en het zoeken naar compromissen. Jan Roos en polderen, het is een loepzuivere contradictio in terminis. En wat wordt, om maar iets te noemen, zijn standpunt ten aanzien van de EU? Hij wil niet uit de Unie treden. Wel moet zij kleiner, en meer op haar kerntaak - economische samenwerking - gericht zijn.

Een dwars, uitgesproken standpunt is dat niet - terwijl Jan Roos dat bij uitstek is. Dwars en uitgesproken. En nog steeds een beetje clownesk.

Gaat VNL zetels halen?

Jan Roos wordt fractievoorzitter, zei hij zelf. Maar dan moet VNL natuurlijk wel zetels gaan halen. Hoe groot is die kans?

Peter Kanne, onderzoeker en opiniepeiler bij I&O-research:

'Ik verwacht dat hij met zijn media-ervaring potten kan breken. Bij media als Powned zal hij makkelijk een podium krijgen. Hij is heel handig in het bereiken van mensen. Als ze het anti-Europa-sentiment en het anti-immigratie-sentiment weten te operationaliseren, in combinatie met het verhaal dat de democratie terug moet komen in Europa, dan heeft hij daar zeker potentie."

Matthijs Rooduijn, sociaal politicoloog aan de Universiteit Utrecht:

"VNL mikt op kiezers die rechts zijn op cultureel én sociaal-economisch vlak. De PVV opereert sociaal-cultureel op rechts, maar links op sociaal-economisch vlak. Die partij bedient ongeveer een derde van het electoraat. Als je kijkt hoeveel kiezers er op sociaal-cultureel vlak heel nationalistisch zijn en op sociaal-economisch vlak rechts zijn, dat is maar 5 tot 10 procent van het electoraat. Dat is een relatief kleine vijver. En daar komt bij dat de VVD ook in die vijver vist."

Tom Louwerse, politicoloog aan de Universiteit Leiden:

"De meest recente peiling van De Stemming van EenVandaag vraagt om vijf stemmen te verdelen tussen verschillende partijen, of je geeft ze aan één partij. In die peiling krijgt VNL 0,1% van die stemmen. En dat zijn alleen mensen die VNL een of twee stemmen geven. In die peiling is er maar een heel klein deel dat zelfs maar overweegt op VNL te stemmen. Dat ziet er niet zo goed uit, maar het potentieel kan variëren." Louwerse wijst in dat kader naar Trots op Nederland, waarmee oud-VVD'er Rita Verdonk in 2010 tevergeefs meedeed aan de verkiezingen. "Toen Verdonk begon, was er een groot potentieel, maar interne ruzies maakten die partij een stuk minder aantrekkelijk. Het kan ook de andere kant op veranderen. Het potentieel van Wilders in 2006 was ook niet 20 zetels. Maar ze hebben er ooit meer dan 20 gehaald.”

Uitzending gemist

Luister hier de reconstructie van Peter Kee terug. Deze werd op vrijdag 2 september 2016 uitgezonden in De Nieuws BV op NPO Radio 1. Meindert Fennema, emeritus hoogleraar politicologie, praatte na afloop mee over de kansen van VNL onder leiding van de nieuwe lijsttrekker. Volgens Fennema is hij 'een schot in de roos'.

Peter Kee is politiek redacteur bij Pauw en commentator bij De Nieuws BV.