In stilte bidden voor het oude continent

Een van onze motortochten bracht ons naar Abbotsford House, een middelgroot manor house nabij Melrose, net boven de grens met Engeland. In 1811 kocht de wereldberoemde Schotse schrijver Sir Walter Scott de boerderij en veranderde het langzamerhand in een combinatie tussen een Gothisch ridderkasteel en een bibliotheek. Scott verzamelde exotische objecten: boeken, geweren, kaarten, curiosa. En alles belandde wel op de een of andere manier in één van zijn talloze romans, waarvan Ivanhoe voor de Nederlander wellicht het bekendste is.

Een van de gebouwen die Scott niet zou hebben herkend, is de kapel die in 1855 door diens kleindochter Charlotte werd gebouwd. En dat klinkt heel wat meer dan het is. Witte muren, kale houten banken, een pre-conciliair altaar, één of twee heiligenbeelden. De kenner herkent de roomse lucht die in het kapelletje hangt ondanks de karige inrichting. Charlotte en haar man bekeerden zich inderdaad tot de roomse moederkerk en lieten op instigatie van de zalige kardinaal Henry Newman, ook al zo’n Anglicaanse bekeerling, de kapel bouwen.

Voor in de minikapel zat father Michael. Hij zat er, gekleed in liturgische gewaden, als een standbeeld. Niets kon hem uit zijn zelfgekozen meditatie brengen, noch het zinloze gekuch van de tien ouden van dagen die de maandelijkse viering bijwoonden, noch het afgrijselijk gepiep van de kerkbank waar mijn lief en ik in waren gekropen. Precies op tijd, vijf uur, begon father Michael. Ondanks de drie gezongen kerkliederen wist onze priester de mis, inclusief handgeschreven preek, in 35 minuten tot voltooiing te brengen. Voor de kenner een niet geringe prestatie.

Nadat ik een tijdje op hem had zitten letten, merkte ik dat father Michael geen oogcontact maakte met zijn zeer geringe kudde. Hij raffelde de liturgie af met een ritme dat decennialange ervaring verraadde, gecombineerd met een cynisme dat vooral oudere priesters kan overvallen die na veertig jaar noeste arbeid in de wijngaard van de Heer moeten constateren dat de oogst meer lijkt op een nieuw-Hollandse zomer dan een wijngaard vol van vruchten.

Later die avond zat ik met onze Schotse vrienden aan de avonddis. De Land Lady bereidde een heerlijk klaargemaakt lammetje uit eigen veld, gecombineerd met zelf verbouwde aardappels en een onmogelijke kom mintsaus waarvan de Britten de onbedaarlijke neiging hebben het over alles wat ze eten en drinken heen te gooien zodat alle drank en voedsel eender smaakt. Gelukkig konden mijn lief en ik met een goed getimede opmerking het ergste voorkomen.

Natuurlijk spraken we over het weer (ook in Schotland was het droger dan normaal), over de studie van onze kinderen (onze dochter gaat wellicht in Glasgow studeren), de situatie in het naburige bos dat op de nominatie staat om geruimd te worden vanwege een dodelijke schimmel die de bomen vermoordt, maar ook – onvermijdelijk – over de Brexit. Zij was tegen, hij was voor. Mijn lief en ik plengden spreekwoordelijke tranen om hun aanstaande vertrek uit ‘onze’ Europese Unie. U weet immers dat ik eurofiel ben, een niet te benijden positie op dit moment in Nederland.

Later aan tafel, na het nodige bier en whiskey, bemerkte ik dat nog drie anderen, twee Schotten en een Engelsman, zich met het gesprek gingen bemoeien. Ik vroeg ze naar hun ideeën over de naderende scheur tussen het Verenigd Koninkrijk en ‘Europa’, zoals onze gastheer maar bleef volhouden als waren de Britse eilanden geen deel van hetzelfde continent. Father Michael had eigenlijk geen mening, tot hij een tirade begon over de teloorgang van de christelijke normen en waarden in Europa, en dat het in Schotland niet veel beter was. Sir Walter Scott vond de hele Europese Unie sowieso een belachelijk idee, maar zolang het de onafhankelijkheid van Schotland dichterbij bracht, vond ie alles best.

Ik keek gespannen naar Henry Newman. Hij keek verdrietig. Hij schetste een donker scenario voor de toekomst van een verdeeld Europa, een speelbal van internationale machten als Rusland en China, over
makelaars in angst en de volksmenners die nergens anders in geloven dan hun eigen ego. Hij schudde zijn hoofd en begon in stilte te bidden voor het oude continent. Niet lang daarna deelden father Michael en Walter Scott daarin. En het werd heel stil op dat kleine boerderij in de Scottish Borders waar heden en verleden door elkaar heenliepen.

Lead, kindly Light, amid th’ encircling gloom,
Lead Thou me on;
The night is dark, and I am far from home,
Lead Thou me on;
Keep Thou my feet; I do not ask to see
The distant scene; one step enough for me.