De erfenis van Pim Fortuyn

“Dat belooft nog wat te worden!” Pim Fortuyn leunt triomfantelijk voorover richting Ad Melkert. De Rotterdammer heeft net zijn eerste electorale overwinning binnen, Leefbaar Rotterdam heeft de PvdA weggevaagd. PvdA-baas Melkert gunt zijn kale opponent geen blik waardig, Fortuyn glundert.

Een kale -voor politieke begrippen- goed geklede man straalt door de camera’s de huiskamers in. Hij speelt met de media, geniet van de aandacht. De nieuwkomer houdt zich niet aan de regels van het establishment. Een professor die al van PvdA en VVD lid was en al tijden meedraaide in de elite, wordt de man van het volk, de outsider. Hij brengt flair op het politieke toneel. Een eigenschap die haast verdwenen leek van het Binnenhof.

Die nacht, het slotdebat na de gemeenteraadsverkiezingen van 2002, is het iedereen duidelijk: de Nederlandse politiek is voorgoed veranderd. Het verhaal daarna kennen we. Over de opkomst en ondergang van de LPF, de ruk naar rechts, het luisteren naar de boze burger, de kaasstolp, de kloof en ga zo maar door. Toch wordt de komende tijd pas duidelijk hoe groot de invloed van Fortuyn eigenlijk is.

De dertigers

Woensdag trad Lilian Marijnissen aan als SP-baas. Ze wordt daarmee niet alleen de tweede vrouwelijke partijleider naast Marianne Thieme, ze is ook de vierde fractievoorzitter van in de dertig. Een nieuwe generatie staat op. Een generatie met een andere achtergrond. Klaas Dijkhoff, Jesse Klaver, Thierry Baudet en Lilian Marijnissen zijn allemaal politiek wakker geworden rond die fameuze Fortuyn campagne.

Ze zijn alle vier weliswaar iets ouder dan ik, toch weet ik hoe belangrijk die campagne was. Het was de verkiezingsstrijd geweest die mij en mijn hele generatie wakker schudde. Er gebeurde iets! Hier had je het over op school. Blijkbaar bestond er zoiets als een Tweede Kamer die niet saai hoefde te zijn. Blijkbaar was er echt iets te kiezen. Blijkbaar kon je ook meedoen zonder dat je een saaie middelbare man hoefde te zijn. En iedereen vond er wat van en wou het erover hebben.

Gelijkenis

De jonge leiders van nu hebben allemaal wel wat weg van die wervelwind uit Rotterdam. Ze hebben de flair en de debat technieken. Een gestrekt been gaan ze niet uit de weg, politiek jargon mijden ze als de pest en wanneer ze het rode lampje van een rollende camera zien leven ze op. Haast instinctief weten ze dat hun persoonlijkheid een politiek wapen kan en moet zijn.

Je zou kunnen zeggen, zo gaat dat al tijden. Verkiezingen en politiek zijn altijd een veredelde populariteitsstrijd geweest. Ed Nijpels, Hans Wiegel, Hans van Mierlo en zelf Joop den Uyl kun je niet zonder hun charisma zien. Een impopulaire lijsttrekker heeft nooit een verkiezing gewonnen. Toch gaat die redenering niet helemaal op.

Want wie goed naar deze dertigers kijkt valt nog iets op. Ze weten de kern van het Fortuynisme te kopiëren. Ze zijn establishment, al jaren, en toch weten ze zich als de outsider neer te zetten. Als de wervelwind van buiten, terwijl ze het spel door-en-door kennen. Tel daarbij op dat ze in Jip-en-Janneke-taal razend ingewikkelde dilemma’s naar simpele politieke keuzes weten te vertalen. Dan wordt politiek niet alleen begrijpelijk, maar behapbaar en zelfs sexy.

Of de dertigers deze belofte inlossen blijft nog even de vraag. De voortekenen zijn in ieder geval gunstig. We zien al dat ze de zalen voller krijgen en dat hun publiek jonger is dan bij hun voorgangers. Zo lijkt het dat het lange termijn effect van Fortuyn heel positief kan uitpakken. Of om het in zijn woorden te zeggen; “Dat belooft nog wat te worden!”

David van der Wilde is politiek redacteur voor De Nieuws BV