De achterkant van #metoo

Sinds de ontmaskering van Harvey Weinstein en de daaruit voortkomende hashtag #metoo gaat een zuiveringsgolf door de wereld van de media en cultuur. En dat blijft niet zonder gevolgen voor de aangeklaagden. Kevin Spacey is geschrapt uit de populaire serie House of Cards. Onduidelijk is of de serie überhaupt nog doorgaat. Job Gosschalk stapte uit zijn Kemna Casting en het bureau zag zijn grootste opdrachtgevers binnen 24 uur de deur uitlopen. En zo zijn er meerdere voorbeelden te geven.

Het is ook niet niets, zeggen we dan. Een verkrachting of ander seksueel ontoelaatbaar gedrag laat diepe sporen na in de psyche en het lichaam van de slachtoffers. En zeker enkele decennia geleden was het niet vanzelfsprekend dat je als slachtoffer werd geloofd. Niet zelden kreeg je van politie of zelfs collega’s te horen: ach, heb je het misschien zelf niet ook een beetje uitgelokt?

Het is ook niet niets, moeten we echter ook van de andere kant zeggen. Wie beschuldigd wordt van seksueel ontoelaatbaar gedrag ziet zijn (soms haar) gehele leven als een kaartenhuis in elkaar storten. Je professionele carrière is voorbij, je zit binnen de korst mogelijke keren aan de grond, er ligt een enorme druk op de relatie met je partner en je kinderen en je kan je hoofd nergens vertonen zonder weggehoond te worden. Het 21e eeuwse equivalent van een middeleeuwse schandpaal.

Schuldig tot onschuld is bewezen

En dat is allemaal nog tot daar aan toe als het inderdaad glashelder is dat het om een misdadiger gaat die de grenzen van hen die aan hem toevertrouwd waren, op grove wijze heeft geschonden. Maar tegelijkertijd maakt publieke schandpaal van #metoo ook slachtoffers. In het juridische domein geldt: onschuldig tot schuld is bewezen. In de wereld van #metoo geldt het omgekeerde: schuldig tot onschuld is bewezen. En zelfs als onschuld later bewezen wordt, kom je nooit meer van het stigma van ‘seksueel roofdier’ af.

Bovendien suggereert de publieke schandpaal van #metoo dat er in alle gevallen direct duidelijk is, ook achteraf, of er wel of geen sprake is geweest van instemming van beide partijen. Natuurlijk, idealiter vindt seks plaats tussen twee volwassen mensen die bij hun volle verstand precies weten waaraan ze beginnen. Maar de weerbarstige werkelijkheid houdt zich niet aan dit stramien. Sociale groepsdruk, emotionele afhankelijkheid, drugs, alcohol, psychische aandoeningen, ze hebben allemaal invloed op de mate van vrijheid die een mens feitelijk heeft om vrijelijk ergens mee in te stemmen (of niet).

Als je dat uit wilt bannen, moet je beide sekspartners – nog voor er ook maar iets gebeurd is – vragen een formulier in te vullen waarop beide partijen hun consensus juridisch vastleggen, inclusief de grenzen ervan. Wat dat voor een bizarre situatie oplevert, laat South Park zien. De studenten van studentenvereniging 'PC Delta' – allemaal hyper politiek-correct – verzamelen the day after alle sekscontracten die de avond ervoor getekend zijn. Deed je aan orale seks? Dan heb je toch wel die ene bijlage ook laten tekenen? Seks, of we dat nu leuk vinden of niet, is ook aantrekkelijk, juist omdat je van tevoren niet precies weet wat er te gebeuren staat.

'Nee' is altijd 'nee'

Laat ik één ding glashelder voorop stellen. En zo leer ik het ook aan mijn puberkinderen. Als je sekspartner ‘nee’ zegt, dan is het acuut ‘nee’. Ook als je met opgeheven, naakt lichaam gereed bent voor de grote sprong. ‘Nee’ is altijd ‘nee’, of je nu een man of een vrouw bent. En wie zondigt, moet zich verantwoorden. En het is een schande dat het tot #metoo moest komen om hier een doorbraak in te forceren.

Maar laten we echter heel erg oppassen voor de achterkant van #metoo. Beschuldigen is gratis, beschuldigd worden kost een fortuin, zeker als de beschuldiging vals blijkt te zijn. In de handboekjes is het altijd heel duidelijk wanneer er wederzijdse consensus geldt, in de praktijk van alle dag is dat een stuk lastig te bepalen. En geen saaiere seks dan politiek-correcte seks. We moeten voorkomen dat we over 5 jaar een nieuwe hashtag moeten introduceren #NOTmetoo. Dan zijn we nog verder van huis.

Cultuurtheoloog Frank G. Bosman is commentator bij Dit is de Dag