Met Kerst is onze koning christelijk

Die ziel wordt normaal gesproken zorgvuldig bedekt gehouden door het knellend hofprotocol en het juk van de ministeriële verantwoordelijkheid. Maar de Kersttoespraak schrijft hij zelf, en dat kon je merken.

Natuurlijk: alle clichés en dooddoeners passeerden de revue, en zo hoort het ook. We moeten aardiger zijn tegen elkaar, dan komt er nooit meer oorlog. We individualiseren nog steeds in rap tempo waardoor we steeds meer van elkaar vervreemden. Aletta Jacobs is de mooiste en dapperste vrouw ooit, of zo iets. En natuurlijk: een gezegend Kerstmis.

We kennen het versje wel, maar wie zich daar al te veel aan stoort, wil gewoon het genre van de kersttoespraak niet begrijpen: of de gemiddelde politicus of directeur wel sprankelend van spraakwater een pastiche op het Weihnachtsoratorium kan voortbrengen.

Dat ‘gezegend Kerstfeest’ is bijna een politiek statement tegenwoordig. In een tijd waarin zelfs de woorden ‘zalig Kerstmis’ een lawine aan emotioneel beschadigde atheïsten en andersgelovigen op kan roepen en een ongehuwde, piepjonge moeder met een oudere man vooral de hashtag #MeToo oproept, is de door de koning gekozen rituele vorm opvallend. En dan vooral voor de laatsten der christelijke Mohikanen, die zich wanhopig blijven verzetten tegen de opsluiting van hun religieuze identiteit achter de onneembare voordeur van het seculier triomfalisme.

Bijbel

De koning had nog meer religieuze krentjes in zijn voor de rest erg droge kerststol gemoffeld. Zo citeerde hij tot tweemaal toe een religieus kerstlied, iets dat Mariah Carey en John Lennon in tranen deed uitbarsten. "Even niets anders aan het hoofd dan Stille Nacht", zo zei hij. En o ja, ook nog de Top2000 om te voorkomen dat hij de SBS6-kijkertjes intellectueel direct zou kwijtraken. Daarnaast wist de koning twee regels uit 'Er is een kindeke geboren' te citeren. Weliswaar met autocue, maar niettemin het vermelden waard.

Willem-Alexander laat er geen twijfel over bestaan wat hij met dit citaat bedoelt. Geen folklore of clichématige prietpraat. "Met Kerstmis verschijnt ons iets heel groots als iets heel kleins. Er wordt een Kind geboren", en die hoofdletter staat er niets voor niets. Een kind kent geen schuld, geen boosheid en geen wantrouwen, aldus de koning. Je hoort het Bijbelse gebod ‘laat de kinderen tot mij komen’ er doorheen sijpelen.

Niet dat de koning bang zou zijn voor rechtstreekse Bijbelcitaten. "Ik verkondig u een grote blijdschap die heel het volk ten deel zal vallen", zo citeert hij Lucas 2,10-11, de woorden van de engelen aan de verbaasde herders van Bethlehem. Kerstmis verbindt ons aan elkaar, aldus de koning die zich retorisch afvraagt of "ieder voor zich en God voor ons allen" niet de cynische samenvatting van onze maatschappelijke status quo is geworden.

Katholiek

Willem-Alexander verwijst naar het belang van het geloof in de gemeenschap, die wij samen vormen. Steeds meer mensen sluiten zich op achter de voordeur, "zonder besef van het huis dat we samen delen". Als rooms-katholiek kan ik het toch niet helpen om in deze woordkeuze de invloed van mijn mede-katholiek koningin Maxima te zien. Dezelfde woorden komen namelijk veelvuldig voor in de geprezen jongste encycliek Laudato Si' van haar landgenoot paus Franciscus.

Als gelovige Nederlander voelde ik mij gehoord en gezien door de Kersttoespraak van de koning. In een maatschappelijk klimaat waar de laatste restjes religie in het publieke domein ten prooi vallen aan politiek-correcte D66-ambtenaren en waar zij die nog geloven worden geacht in een donker verleden gevangen te zitten, is het verkwikkend dergelijke woorden uit de wond van onze hoogtse ambtenaar te horen. Hij schept een nieuwe ruimte voor oude woorden, nieuwe belangstelling voor verloren gewaande idealen, een nieuwe fierheid voor oud zelfbewustzijn.

Hoewel mijn enige echte Vorst van een andere wereld is, wil ik gaarne u, koning der Nederlanden, ook een gezegende kerst en een zalig nieuwjaar wensen.

Cultuurtheoloog Frank G. Bosman is commentator bij Dit is de Dag

De hele toespraak van de koning is hier te zien: