'Gladde heldenfilm' Soldaat van Oranje als bijzonder erfgoed is 'enorme kitsch'

Mythologisering

Heel Engeland loopt deze maand weer rond met een klaproos in het knoopsgat om de Eerste Wereldoorlog en de slachtoffers ervan te herdenken. Terwijl wij in Nederland op Duitse hand waren en alleen maar 1 miljoen Belgen hoefden op te vangen in haastig uit de grond gestampte kampen, sneuvelden in de loopgraven miljoenen jongens en mannen uit Engeland, Frankrijk, Belgie en Duitsland. Je ziet het nog af aan het landschap.

Wie per ongeluk eens langs Passchendaele in Vlaanderen komt moet gaan kijken in het loopgravenmuseum. Er is ook een familievriendelijk parcours. Wat ik me daarbij moet voorstellen, weet ik niet. De Eerste Wereldoorlog is weer helemaal 'in' gezien de films 1917, They shall not grow old en de derde remake van Im Westen nichts neues, die onlangs verschenen. De laatste strijder aan het front is inmiddels ruimschoots overleden. Levende herinnering aan de gruwelen is niet meer voorhanden. De oorlog is van een fase van verwerking overgegaan naar de fase van mythologisering. De afstand in tijd schept een ander perspectief.

Nuances van grijs en gruwel

Met de Tweede Wereldoorlog is het nog niet helemaal zo ver, al zijn we een aardig eindje op weg. Kort na de oorlog kwamen de directe getuigenissen, de heldenverhalen en de rampverhalen. Eerst over de gevechten zelf en daarna over verzet, collaboratie en holocaust. Een pad van aanklacht en verwerking naar beschouwing en waarschuwing door voortreffelijke schrijvers. Het beeld van de oorlog graaft diep, is niet eenduidig, roept steeds vragen op, laat alle nuances van grijs en gruwel zien, vanuit vele perspectieven. Maar in Nederland beschouwen we de gladde heldenfilm Soldaat van Oranje naar de geromantiseerde autobiografie van Erik Hazelhoff Roelfzema als bijzonder erfgoed.

Pure geschiedvervalsing

Hij komt in het Dutch register van het Memory of the World Project van Unesco. En verkeert in gezelschap onder andere van de unieke bibliotheek Ets Haim, het Dagboek van Anne Frank en het archief van Aletta Jacobs. Reden voor deze uitverkiezing is dat boek, film en musical volgens de commissie die dat in Nederland mag zeggen het beeld van de Tweede Wereldoorlog in Nederland hebben gevormd.

Ik vat het verhaal in een zin samen: Twee Leidse corpsstudenten roeien naar de koningin in Londen om vandaar het verzet te helpen. Nu heb ik geen hoge pet op van het historisch besef van de gemiddelde Nederlander, maar om hem wijs te maken dat hij het bij het rechte eind heeft in zijn beeldvorming door Soldaat van Oranje naast de Donkere Kamer van Damocles van Hermans of naast De Ondergang van Presser of Het bittere kruid van Minco te plaatsen, is pure geschiedvervalsing en in ieder geval enorme kitsch.