De column van Nelleke Noordervliet: Theo

Theo

Het nog niet zo heel erg onvoltooide verleden hield me deze week bezig. Ik las de biografie van Jaap Cohen over de bolle Gogh. Het leven van een provocateur zoals we die nu niet meer kennen. Na twintig jaar is mede door de moord op Theo de Nederlandse samenleving zodanig veranderd dat de vrolijke, anarchistische onuitstaanbaarheid die hem kenmerkte is weggepolariseerd. Verboden en verbannen.

Hoe kleine anecdotes bewijzen dat geschiedschrijving een wazige kluwen versies van gebeurtenissen is, bemerkte ik ook. Jaap Cohen vertelt dat Theo in het programma Een Prettig Gesprek aan Jan des Bouvrie vroeg of hij een elektrische stoel zou ontwerpen. In De Volkskrant corrigeerde Max Pam hem: Theo zou die vraag hebben gesteld toen het clubje dat het radioprogramma De Tafel van Pam maakte tijdens een etentje bij Mario in Neck aldaar Jan des Bouvrie aantrof en dat Theo toen vroeg Zou jij een elektrische stoel ontwerpen? Mijn versie is dat Theo niet heel erg gediend was van de manier waarop Des Bouvrie zich aan ons tafeltje opdrong en dat hij de man toen toebeet: 'Zou jij niet eens een elektrische stoel gaan ontwerpen!' Alle drie de versies zijn waar. De rest van Pams verhaal, dat het gezelschap in een busje gereden door een Bob zingend huiswaarts keerde en dat Theo in mijn tuin waterde, klopt.

Theo van Gogh was een fervent briefschrijver. Social media stonden bij zijn dood nog in de kinderschoenen. Ik huiver bij de gedachte aan wat hij allemaal vanaf zijn computer het land in zou hebben geslingerd als hij het effect van de onmiddellijke openbaarheid van de socials had gekend. Ik vond in mijn ordeloze dozen een paar brieven van Theo, een enkele daarvan in zijn onmogelijke handschrift. Toen ons radioprogramma De Tafel van Pam naar een andere zender en een andere producent overging en Theo's deelname eraan wegens concurrentiebepalingen ophield, schreef hij de deelnemers aan de Tafel van Pam een lange brief. Een kortere, handgeschreven brief kwam hij persoonlijk bij me langsbrengen. De eerste zin: 'Ik ben altijd dol op je geweest en jou zal ik dus ernstig missen. Daarover voel ik me kut, en niet zo'n beetje ook.' Ach, Theo. Ik mis hem ook nog. En waarom? Dat laat Cohens biografie wel zien. Cohen doet de vele kanten van Van Gogh recht. Hij was onmogelijk, onuitstaanbaar, kwetsend, maar ook grappig en empathisch, onafhankelijk en niets en niemand ontziend eerlijk. Nederland is zoveel grimmiger en banger en saaier geworden.