Dat kabinet van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie, dat komt er wel…

De onderhandelingen beginnen niet onder een al te best gesternte: D66 had echt tijd nodig om de draai van GroenLinks naar de CU te maken. Op zichzelf begrijpelijk, want de verwantschap tussen D66 en GroenLinks is vele malen groter dan de verwantschap tussen D66 en CU, maar lelijk en onvriendelijk richting de CU was het wel.

Heeft deze poging kans van slagen? Velen wagen het te betwijfelen. De afstand tussen D66 en de CU zou te groot en te principieel zijn. Toch is er, sinds de PvdA deze week echt ruzie maakte met de VVD in het kabinet, eigenlijk geen serieus alternatief meer. Het is deze coalitie – of nieuwe verkiezingen, want een minderheidskabinet is voor niemand interessant.

Vakantie

Wie een tijdje nadenkt kan ook best een program bedenken dat voor alle vier de partijen acceptabel is. Sociaal-economisch zitten de vier partijen niet zo heel ver van elkaar. In de afgelopen jaren werden veel deals gesloten waar VVD, D66 en CU alle drie hun handtekening onderzetten. Het CDA even niet, dat had ‘verantwoordelijksvakantie’ zoals Mark Rutte het noemt, maar ik heb de indruk dat de christendemocraten die vakantie hebben afgerond.

CDA en VVD nemen geen heel groot risico met deze formatie. Sterker nog: ze hebben geen keus meer. Wel zal het voor beide partijen van belang zijn te kunnen laten zien wat ze doen tegen de onvrede rond (im)migratie, islam en de nationale identiteit. Daar hebben ze in de verkiezingscampagne immers een groot punt van gemaakt. Ik denk dat deze hobbel wel eens groter kan blijken te zijn tussen D66 enerzijds en VVD/CDA anderzijds, dan de medisch-ethische hobbels tussen D66 en CDA/CU

Als het gaat om immigratie kan de tekst van pas komen die informateur Tjeenk Willink schreef voor de vorige formatiepoging over de Turkijedeal en nieuwe deals met andere landen. Hoewel zowel CDA, D66 als de CU tegen de Turkijedeal waren, ziet het er naar uit dat ze met deze tekst kunnen leven.

Gevaarlijk

Voor CU en D66 is de samenwerking gevaarlijker. Hun achterbannen zijn sceptisch, zo bleek deze week uit onderzoek van 1Vandaag. De achterban van D66 zal met argusogen volgen of er een spruitjesgeur rond de coalitie komt te hangen. Een typering als ‘rechts met den Bijbel’, zoals beginnend oppositiepoliticus Lodewijk Asscher deze week sneerde, zal rechtgeaarde Democraten door de ziel snijden.

De partij zal dus een aantal zeer eigen onderwerpen moeten binnenslepen om aan de achterban te laten zien dat ze niet voor niets meedoet, en dat kunnen eigenlijk geen medisch-ethische onderwerpen zijn. Want op dat punt heeft de ChristenUnie nauwelijks bewegingsruimte. Tijdens de vorige regeerperiode gaf de CU nauwelijks iets weg op dat punt en toch ontstond het beeld dat de partij inleverde op haar principiële karakter.

Ontsnapping

Voor wat betreft voltooid leven dient zich inmiddels een interessante ontsnapping aan. D66 zou gewoon door mogen gaan met het wetsvoorstel van Pia Dijkstra. Als het een meerderheid haalt, gaat het kabinet daar echter geen handtekening onder zetten, waardoor het voorstel (nog) niet kan worden ingevoerd. Een eventuele volgende coalitie zonder CDA en CU zou de wet dan in een vloek en een zucht kunnen activeren, omdat die dan al goedgekeurd is door het parlement.

Dat alleen zal voor D66 niet genoeg zijn. Een ander punt waarop de partij zich kan profileren is onderwijs. Dat stond hoog op de agenda van de Democraten de laatste jaren. Probleem is wel dat er minder geld beschikbaar is dan gehoopt.

Voor het profiel van de ChristenUnie kan gedacht worden aan hun manifest ‘Waardig ouder worden’ en aan de wens van de partij om de positie van eenverdieners te verbeteren.

Voor D66 en CU samen geldt: serieuze klimaatmaatregelen. Op dat punt zullen CDA en VVD echt meer moeten doen dan ze zelf fijn vinden. Het is de belangrijkste manier om de ambitie van Pechtold (en inmiddels ook Rutte) waar te maken, om ‘conservatief en progressief met elkaar te verbinden’.

Al met al denk ik dat het kan. Dat VVD-CDA-D66-CU-kabinet, dat komt er wel…

Tijs van den Brink is presentator van Dit is de Dag