Vechthonden: een bijtend probleem

"Hij pakte de kop van onze pup in zijn bek met het doel hem dood te bijten. Onze kinderen zagen die hond met bebloede kop, begonnen gelijk te krijsen. Het was één groot drama, één grote shock."

Het is nog niet duidelijk of Everts hond helemaal zal genezen. "Hij heeft schade aan zijn schedel, blijvende schedelmisvorming en scherven van het bot boven de oogkas." Evert voelt zich nu onveilig op straat. Want de vechthond loopt nog steeds vrij rond.

Bijten ook mensen

Maar honden bijten niet alleen honden, ze bijten ook mensen. Cassandra maakte het mee. "Ik werk met mensen met een verstandelijke beperking en één van de cliënten had last van de warmte, dus we zijn het park ingelopen. En toen werd ik in gegrepen door een hond."

Cassandra heeft blijvend letsel overgehouden aan de hondenbeet. Ze wijst op de littekens op haar bovenbeen. "Hier zie je allemaal rijen met tanden rondom staan, dit zijn hoektanden. Dit hele stuk is operatief verwijderd, want alles was gewoon verpulverd, fijn geperst tot moes. Vierentwintig uur per dag doet dan been hartstikke zeer." AlsCassandra naar buiten gaat komt ze overal op straat vechthonden tegen. De overheid doet niets, vindt ze.

Plastisch chirurg Nick Brinkman van het Erasmus medisch centrum in Rotterdam ziet er veel binnen gebracht worden: mensen die zijn gebeten door een hoog-risicohond, met wonden die soms niet te herstellen zijn. De helft van de patiënten zijn kinderen. Ook Brinkman begrijpt weinig van het beleid over hoog-risicohonden.

Meten is weten

Hondenbeten worden nergens geregistreerd, dus eigenlijk hebben we geen idee hoe vaak honden en mensen gebeten worden. Om erachter te komen hoe ernstig het probleem precies is, vroegen we de Nederlandse ziekenhuizen en expertisecentrum veiligheid.nl een schatting te maken van het aantal ernstige hondenbeten. Jaarlijks zijn er tot zo’n 2.700 bezoeken aan de Spoedeisende Hulpafdeling vanwege ernstig letsel, opgelopen door een hondenbeet.

Waarom worden er zoveel mensen gebeten? Daarvoor moeten we terug in de tijd. Vroeger was er namelijk wel efficiënt beleid, zegt Advocaat Iaira Boissevain, die slachtoffers van vechthonden bijstaat. "Er was een uitsterfbeleid voor pitbulls, omdat er veel honden en mensen gebeten werden. vechthonden werden geregistreerd, onvruchtbaar gemaakt en mochten alleen aangelijnd en gemuilkorfd de straat op."

De vechthond werd te gevaarlijk geacht om onderdeel van de samenleving te kunnen zijn. Maar vijftien jaar later, in 2008, schaft minister Carla Verburg van Landbouw het Pitbullverbod af, omdat het niet zou werken. Het besluit is omstreden, en het aantal vechthonden explodeert.

Asielen overspoeld

Dat blijkt uit een bezoek aan de Dierenopvang Amsterdam. Er zijn hele afdelingen gereserveerd voor vechthonden. Sinds het pitbullverbod 12 jaar geleden werd opgeheven, is het asiel overspoeld met vechthonden, zegt Majorie Meijer van het asiel. "Veel mensen hebben geen idee met wat voor soort hond ze te maken hebben. Pups worden te vroeg bij hun moeders weggehaald, worden bang. Dat nemen ze mee op latere leeftijd, en dan krijg je honden die niet van honden houden."

"En ze kunnen gewoon op Marktplaats verkocht worden. Die honden zijn niet geestelijk en lichamelijk gezond, maar komen wel in de Nederlandse samenleving. En de mensen die ze kopen zijn zich niet bewust van de risico’s die ze lopen."

Overvolle asielen, vechthonden die vier of vijf keer van eigenaar wisselen op marktplaats, omdat ze niet te handhaven zijn, en 2700 ernstige bijtincidenten per jaar. Drie jaar geleden al vroeg toenmalig staatssecretaris Martijn van Dam van Economische Zaken na negen jaar afwezigheid van beleid om een zogenaamde zienswijze van de Raad voor Dierenaangelegenheden. Die schreef dat er een nieuwe lijst met hoog-risicohonden moest komen.

Maar de nieuwe minister van landbouw, Carola Schouten, legde dit advies naast zich neer en vroeg een advies van Davalon, een bureau dat gedragstherapie voor dieren aanbiedt. Dat advies concludeert dat een aantal hondenrassen verbieden inderdaad geen goed idee is, omdat het geen genetische factoren, maar vooral eigenaar- gerelateerde factoren zouden zijn die veroorzaken dat sommige honden bijten.

Dus het baasje is de reden dat de hond bijt. Je zou dus vooral de eigenaar van de hond moeten aanspreken. Maar klopt dat wel?

Nature of nurture?

Kathelijne Peremans, wetenschappelijk onderzoeker aan de faculteit diergeneeskunde van de Universiteit van Gent, zegt dat bepaalde soorten honden van nature agressief gedrag vertonen. En met dat gedrag kun je fokken om een nog agressievere hond te krijgen. James Serpell, professor dierenwelzijn aan de Universiteit van Pennsylvania, bevestigt wat Peremans zegt: "Uit ons onderzoek blijkt dat agressief gedrag erfelijk is."

Ook de Nederlandse experts zijn het daar mee eens. "Bij dit soort honden waar agressie er zo genetisch in zit, is de invloed van de eigenaar echt aanzienlijk kleiner", zegt Nienke Endenburg, gezondheidszorg-psycholoog aan de faculteit Diergeneeskunde van de Universiteit Utrecht.

'Geen betrouwbare data'

Het ministerie van Landbouw erkent dat er wel degelijk individuele honden en ook bepaalde foklijnen van honden kunnen zijn met aangeboren agressief gedrag, maar zegt: "Er zijn geen betrouwbare data voorhanden op grond waarvan een ras of een type hond per definitie als agressief aan te wijzen is. Op grond hiervan is het niet mogelijk om een juridisch houdbare lijst met agressieve hondenrassen samen te stellen."

Op dit moment laat minister Schouten een gedragscursus ontwikkelen voor de eigenaren van agressieve honden, maar die wordt niet verplicht. Gaat die maatregel dan het aantal bijtincidenten terugdringen? Nee, zeggen deskundigen in koor.

Wat werkt wel?

Wat werkt wel om het aantal hondenbeten terug te dringen? De afgelopen jaren is het beleid 'gedecentraliseerd'. Dat betekent dat gemeenten en politie samen verantwoordelijk zijn voor vechthonden. En wat dat betekent merkt Evert de Goede als hij aangifte wil doen van mishandeling van zijn hond. Dat kan niet, zegt de politie, die doorverwijst naar de gemeente.

"Onzin", zegt advocaat Iaira Boissevain. "De politie weigert bijna standaard aangifte op te nemen, maar is dat wel verplicht. Het gaat immers om een strafbaar feit."

Wie geen aangiftes opneemt, heeft ook geen kennis van het aantal hondenbeten, en daarmee zijn we weer terug bij af. Volgens Anouk Duijnker, coördinator dierencriminaliteit van de politie Noord-Holland, is die houding het gevolg van onduidelijkheid over het nieuwe beleid. De politie werkt samen met de gemeente langs twee trajecten aan dierencriminaliteit: de politie doet het strafrechtelijke, de gemeente het bestuursrechtelijke traject. En dat zorgt voor veel onduidelijkheid.

DNA-database

Het ministerie van Landbouw, Nijverheid en Visserij laat weten dat het samen met gemeente en politie aan een registratiesysteem voor bijtincidenten werkt, maar benadrukt dat gemeenten en politie zelf bepalen hoe zij dit doen, en dat het delen van dit soort informatie niet zomaar toegestaan is. Het ministerie zegt ook te kijken naar een DNA-database voor honden.

Wat zou er wel moeten gebeuren om het aantal bijtincidenten terug te dringen?Advocaat Iaira Boissevain weet het wel: de vechthond opnieuw verbieden, zoals vroeger. Ook Nienke Endenburg van de Universiteit Utrecht vindt dat de minister vechthonden opnieuw moet verbieden.

Download de NPO Radio 1-app

Met onze app mis je niks. Of het nou gaat om nieuws uit binnen- en buitenland, sport, tech of cultuur; met de NPO Radio 1-app ben je altijd op de hoogte. Download 'm hier voor iOS en hier voor Android.