Wegwerpagenten en sabotage: De transformatie van georganiseerde misdaad

Europol waarschuwt dus voor landen die criminele praktijken laten uitvoeren in Europa. Bart Schuurman is hoogleraar Terrorisme en Politiek geweld aan de Universiteit Leiden. Hij concludeert dat Rusland sinds het begin van de invasie in Oekraïne veel sabotage en beïnvloedingsoperaties tegen en in Europa heeft ondernomen.

Opportunisme en grief

De type acties van Rusland tegen Europese landen zijn erg uiteenlopend vertelt Schuurman. "Bij sommige operaties worden ook, zoals in het Europol rapport beschreven wordt, mensen gerekruteerd via Telegram. Dat zijn dan vooral opportunistische criminelen die voor ene paar honderd euro een klusje klaren. In andere gevallen worden er specifiek mensen gerekruteerd met een grief tegen Oekraïne." De klussen die deze "wegwerpagenten" uitvoeren kunnen nog redelijk onschuldig van aard zijn, zoals het spuiten van graffiti, maar ook ernstige misdrijven omvatten. Zoals spionage en sabotageacties. "Er wordt op vrij grote schaal gebruikgemaakt van deze 'wegwerpagenten', het voordeel is dat zo iemand makkelijk te vervangen is, voor maar een paar honderd euro. Er zijn ook geen echte banden tussen jou en de opdrachtgever, dus het is heel makkelijk om te ontkennen dat je er iets mee te maken had." Die ontkenbaarheid is een belangrijk aspect voor Rusland.

Transformatie georganiseerde misdaad

Catherine de Bolle, Europol-directeur, concludeert dat de georganiseerde misdaad groeit en gevaarlijker wordt. "Het dna van de georganiseerde misdaad transformeert." De rekrutering, communicatie en fraude kan allemaal online. De criminaliteit wordt hiermee anoniemer en wordt aangejaagd door ontwikkelingen op het gebied van AI. Schuurman bevestigt dit: "Er wordt veel gewerkt met rekrutering via Telegram bijvoorbeeld. Ga maar eens precies achterhalen wie degene is met wie je aan het chatten bent, dat is niet zo makkelijk." Om zeker te weten wie er achter de georganiseerde misdaad zit is dus lastig. Maar tegenwoordig maken regeringsleider wel vaker bekend als het ene land het andere land aanvalt. Poolse premier Donald Tusk deed dat vorig jaar nog. De EU stelt zich ook assertiever op om deze misdaad tegen te gaan, bijvoorbeeld door meer geld in defensie te investeren.

Meer acties?

De eerste paar maanden van 2025 zijn er relatief minder sabotageacties geweest volgens Schuurman. Maar hij denkt ook dat de hoeveelheid acties weer kan gaan toenemen. "Ik denk dat veel afhangt van hoe die onderhandelingen met de Amerikanen gaan lopen. Op dit moment heeft Rusland er geen baat bij om de temperatuur verder op te voeren. Als de onderhandelingen niet goed verlopen voor de Russen, hebben ze meer reden om verder te gaan saboteren. En ondertussen stelt de EU zich assertiever op door te investeren in defensie. Dat is allemaal niet wat Rusland wil. Dus ik vermoed dat Rusland eerst afwacht hoe die onderhandelingen met de Amerikanen lopen, maar als die spaak lopen, dan kunnen we hier meer sabotage gaan verwachten."