Half Holland Zakt

Het gebeurt sluipenderwijs, maar wel in een tempo dat verontrustend is, een groot deel van de bodem in West-Nederland zakt, op sommige plaatsen tot wel centimeters per jaar. Ter vergelijking, de zeespiegel stijgt door de klimaatverandering zo’n 0,35 tot 1,0 cm per jaar. Daar bereiden we ons op voor, maar op een zakkend Holland nog te weinig.

Gouda

Gouda ligt in het middelpunt van de bodemdaling en de gevolgen zijn duidelijk zichtbaar. Het water van de Turfmarkt, een pittoreske gracht in het centrum, staat tot aan de kades. “Bij een flinke hoosbui, die volgens het KNMI vaker gaan krijgen, stroomt het hier over de drempels," legt Hans Suijs van het historische Watergilde uit. "Het probleem lijkt het hoge water, maar het is de zakkende Gouds bodem."

“We hebben wel eens in de archieven gezocht”, zegt de Goudse wethouder Hilde Niezen, “en het is hier in de loop van honderd jaar meer dan een meter gezakt”. De oorzaak: Gouda is voor het grootste deel gebouwd op een bodem van veen. En veen klinkt in door de belasting van de bebouwing, de wegen, zand, auto’s en vrachtauto’s, met als gevolg dus dat het inklinkt.

De gevolgen zijn goed zichtbaar: sommige woningen zakken harder dan anderen, wegen zakken en met drempels moeten bewoner de verlaging opvangen. “En de kosten hier zijn behoorlijk natuurlijk”, legt wethouder Niezen uit, “wegen ophogen, bekabeling vervangen, rioleringen vernieuwen, de gemeente moet dat allemaal opbrengen."

Stil zitten kan niet meer, en daarom heeft Gouda mede aan de wieg gestaan van het Platform Slappe Bodem, een landelijk overleg dat probeert kennis te delen over de problemen en oplossingen van de slappe bodem. “Hier in Gouda hebben we een Living Lab, we zijn nu veel aan meten, de peilstanden van het water, de funderingen, en met die informatie gaan we maatregelen voorbereiden," aldus Niezen.

Weiland

Het veen levert niet alleen in steden een probleem op, het buitengebied, de mooie polders, daalt nog sneller. De oorzaak daar de oxidatie van het veen. Het is een steeds terugkerend proces, legt Gert Jan van den Born van het Planbureau voor de Leefomgeving uit. “Om het land begaanbaar te houden wordt het waterpeil omlaag gebracht, vervolgens oxideert het droge veen, klinkt het in en moet het waterpeil weer verder omlaag worden gebracht."

Om droge voeten te houden moeten de Waterschappen dus flink bemalen, maar er zijn al gebieden waar het eind in zicht is. “Het is voor ons steeds lastiger om alle gebruikers goed te bedienen," zegt Hans Oosters, voorzitter van de Unie van Waterschappen.

Zo komt onder andere de melkveehouderij onder druk te staan, legt Gert Jan van den Born, onderzoeker uit. “De economische waarde is natuurlijk hoog, maar we zullen vaker moeten zoeken naar alternatieven zoals bijvoorbeeld overstap naar natte teelten."

“Technisch is er ook nog wel veel mogelijk, bijvoorbeeld het aanleggen van drainages onder de weilanden. Er wordt veel mee geexperimenteerd, en dat kan perspectief bieden, probleem is wel dat de situatie nog kunstmatiger wordt dan hij al is”, aldus Hans Oosters.

Funderingsschade

Een ander gevolg van de bodemdaling vormt de funderingsschade. Doreen ’t Spijker , van de website wonenmetwater.nl waar de stand van de fundering gecheckt kan worden, komt dat vaak tegen. “Het zal een groter probleem worden met de klimaatverandering, want langere droge periodes zorgen voor een lage waterstand. Houten funderingen zullen dan gaan rotten."

Ook nu ondervinden huiseigenaren al dat probleem. Evert de Vos, woonachtig aan het Amsterdamse Sarphatipark, ontdekte op een dag scheuren in zijn woning, en eigenlijk was het toen al te laat. “Het park ligt zes meter lager en om het droog te houden wordt er flink bemaalt. Dat is ook een lange periode te veel gedaan, met als gevolg een rotte fundering." Zelfs ondanks een fout van de bemaling draait De Vos zelf op voor de kosten. “We hebben het uitgezocht en volgens de wet is een huiseigenaar zelf verantwoordelijk."

Schade

De totale funderingsschade wordt in Nederland op minimaal 16 en maximaal 42 miljard euro geschat. En dat moet dus worden opgebracht door eigenaren zelf. Mensen met financieringsproblemen kunnen sinds kort beroep op een Fonds Funderingsherstel, waar tegen lage rente geleend kan worden. Of dit voldoende is, zal in de toekomst blijken.

Herstel van wegen, rioleringen en kabels zal tot 2050 ongeveer 5 miljard euro kosten. Daarbij de kosten voor het platteland, die echter sterk afhankelijk zijn van de keuzes die worden gemaakt. “Is de economische waarde van een melkveehouderij hoog genoeg om drainage aan te leggen of is de waarde te laag, zodat vernatting de beste optie is," aldus Gert Jan van den Born.

Toekomst

We moeten de bodemdaling wel serieuzer gaan nemen, stelt Hans Oosters, voorzitter van de UvW. “De versnelling die nu plaatsvind door de klimaatverandering is al goed zichtbaar, en er worden gelukkig al stappen gezet door Ruimtelijke Adaptie onderdeel te maken van het Deltaplan."

In dit plan worden de gevolgen van de klimaatverandering voor steden en dorpen in kaart gebracht. “Het zou goed zijn als de zakkende bodem hier onderdeel van uit gaat maken," aldus Oosters.

Reporter Radio over bodemdaling om 19 uur op NPO Radio 1.