IND laat trauma's asielzoekers vrijwel nooit onderzoeken

De IND beoordeelt de geloofwaardigheid van verhalen van asielzoekers die in Nederland willen blijven. Bij twijfel kan een medisch en psychisch onderzoek ingezet worden. Bijvoorbeeld om vast te stellen of er een verband is tussen vervolging in het land van herkomst en littekens en psychische schade.

De dienst kan hiervoor opdracht geven tot medisch onderzoek bij het Nederlands Instituut voor Forensische Psychiatrie en Psychologie (NIFP) of het Nederlands Forensisch Instituut (NFI). Dit gebeurt echter bijna nooit, blijkt uit onderzoek van Argos, terwijl IND-ambtenaren volgens deskundigen 'simpelweg niet gekwalificeerd' zijn om de symptomen van een trauma te herkennen.

Ten onrechte teruggestuurd

In de afgelopen drie jaar deed de IND in totaal slechts zes aanvragen tot verder medisch of psychisch onderzoek blijkt uit cijfers van het NFI en het NIFP. Bij elk instituut drie. Hoogleraar forensische psychiatrie Mario Braakman schrikt van deze cijfers: "Dat is bizar weinig. Dan klopt er ergens iets niet, denk ik." Vorig jaar kwamen er in totaal 34.860 asielzoekers en nareizigers naar Nederland. En dat jaar is er zelfs geen enkel medisch onderzoek gedaan in opdracht van de IND.

Door het NIFP en NFI vaker in te schakelen kan volgens Braakman niet alleen betere hulp geboden worden, maar kan ook voorkomen worden dat mensen ten onrechte worden teruggestuurd.

Trauma's

Klinisch psycholoog Elsbeth Kors van het IMMO, het Instituut voor Mensenrechten en Medisch Onderzoek, trekt ook aan de bel: "Vanuit de psychiatrie weten we dat er veel meer mensen met posttraumatische stress- of andere heftige traumatische klachten zijn." Volgens Mario Braakman gaat het om zo’n 40 procent van de asielzoekers: "Deze mensen worden er door de IND niet uitgepikt voor verdere evaluatie door gespecialiseerde instanties."

Kostenbesparing

Braakman: "Het kan zijn dat de IND denkt, we kunnen het zelf wel uitzoeken, we hebben zo’n duur rapport niet nodig." De kosten voor een onderzoek van het NIFP en NFI zijn namelijk respectievelijk 8.991 euro en 5.754 euro. Maar, zo stelt Kors, het zou "in veel gevallen juist kostenbesparend zijn om het goed uit te zoeken en dan in één keer de juiste beslissing te nemen".

Wanneer de IND besluit om geen medisch onderzoek aan te vragen, kan een asielzoeker dit via een advocaat ook zelf doen bij het IMMO. Maar, zo legt Elsbeth Kors uit: "Asielzoekers hebben meestal geen geld om dit bij officiële instanties aan te kunnen vragen." Het onafhankelijke IMMO biedt deze hulp pro deo aan en wordt gefinancierd door fondsen. Het IMMO krijgt ongeveer honderd tot honderdvijftig aanvragen per jaar. Kors: "Wij denken dat dat het topje van de ijsberg is."

Niet gekwalificeerd

Kors ziet veel gesprekken met asielzoekers door de IND. Ze schrikt van de kwaliteit hiervan. "Er wordt op cruciale momenten niet doorgevraagd. Medewerkers van de IND zijn namelijk juridisch onderlegd en helemaal niet opgeleid om deze gehoren af te nemen", zo stelt zij.

Kors pleit voor een samenwerking van de IND met medici. "Want er is toch zekere kennis voor nodig over hoe je doorvraagt en iemand niet ontregelt." Dit ziet zij terug in de gehoren die zij onder ogen krijgt. "Verkrachting is daar een goed voorbeeld van. De IND vraagt daar wel naar, maar mensen vinden het moeilijk om daarover te praten. En juist wanneer een asielzoeker overstuur raakt, vraagt de IND-ambtenaar meestal niet door." De IND-ambtenaar is volgens Kors simpelweg niet gekwalificeerd om de symptomen van een trauma te herkennen.

Reactie IND

In een schriftelijke reactie laat de IND weten dat er niet meer onderzoeken nodig zijn om te komen tot een besluit op een asielaanvraag. "Een forensisch medisch onderzoek kan ingezet worden om na te gaan of de verklaring van een asielzoeker geloofwaardig is. Hierin wordt onderzoek gedaan naar aanwijzingen van vroegere vervolging of ernstige schade. En of er een verband is tussen littekens, medische of psychische problemen enerzijds en de gebeurtenissen in het land van herkomst waarover de asielzoeker heeft verklaard anderzijds. Blijkbaar is dat dus maar een enkele keer per jaar nodig op gemiddeld 30.000 asielzoekers per jaar."