Minder prioriteit voor hecht Europa bij Nederlandse politiek

Van tien onderzochte standpunten in de partijprogramma’s - over of er bijvoorbeeld een EU-president moet komen of een gemeenschappelijk buitenlands beleid - zijn gevestigde partijen als PvdA, GroenLinks, SP en CDA minder uitgesproken dan vier jaar geleden.

De ontwikkeling valt op, omdat deze samenvalt met toenemende interne en externe druk op de Europese Unie. Met een harde Brexit in het verschiet en een nieuwe Amerikaanse president die meer affiniteit toont met Rusland dan Europa, staat de EU voor de vraag hoe het verder moet.

Koerswijziging

Zelfs de uitgesproken eurofiel Guy Verhofstadt, leider van de liberale fractie in het Europees Parlement, heeft een boek met de alarmerende titel ‘Europe’s last chance’ uitgebracht. Die laatste kans voor Europa, dat is volgens Verhofstadt een verdere federalisering van lidstaten tot een ‘perfecte unie’.

Joseph Stiglitz, winnaar van de Nobelprijs voor de Economie in 2001, waarschuwt eveneens dat het zo niet verder kan. “Europeanen moeten wakker worden uit de fantasie dat het op deze manier verder kan gaan”, zei hij vorig jaar in NRC Handelsblad naar aanleiding van zijn nieuwe boek ‘De euro’. Als we niet willen dat de muntunie uiteenvalt, schrijft hij in zijn boek, moeten lidstaten nauwer gaan samenwerken.

In de context van deze roep om een koerswending in Europa, onderzocht het onderzoeksteam Reporter 2021 voor het dossier ‘Nexit of niet’ hoe politieke partijen in Nederland nadenken over de toekomst van de Europese Unie. Daaruit blijkt dat een groot deel van de gevestigde partijen - met name PvdA, GroenLinks, CDA en SP - opvallend minder pro-Europees zijn geworden.

Een overzicht

• PvdA, CDA en SP wilden in 2012 nog toe naar een gemeenschappelijk Europees buitenlandbeleid, maar zeggen daar nu niets over.
• PvdA en SP wilden in 2012 nog dat het Europees Parlement zou worden versterkt. De PvdA zegt daar nu niets over, terwijl de SP juist expliciet meldt geen bevoegdheden meer te willen overdragen aan het Europees Parlement.
• PvdA en GroenLinks schrijven niets meer over de ambitie een EU-zetel in de VN Veiligheidsraad te bemachtigen, terwijl ze dat bij de vorige verkiezingen nog wel wilden.
• PvdA en GroenLinks reppen niet meer over de Europese Centrale Bank, waar bijvoorbeeld GroenLinks in 2012 nog vond dat via deze centrale bank de monetaire unie “een geloofwaardige beschermingswal voor de eurolanden” moesten worden opgeworpen.

De bevindingen worden besproken in Reporter Radio, vanavond om 19.00 uur op NPO Radio 1.