Mantelzorger in de knel. Kan het ook anders?

Kanaal Sociaal

"Zorgen voor iemand geeft ons een goed gevoel, omdat we bij de zorg voor een naaste een zorghormoon aanmaken," vertelt maatschappelijk werker Ria Mol uit Deventer. Met haar wekelijkse radioprogramma 'Kanaal Sociaal' op de lokale zender MediaStadDeventer vraagt ze aandacht voor de mantelzorger. Ook Human besteedt aandacht aan het thema met een gelijknamig televisieprogramma, vanuit Deventer.

Maar juist omdat we graag voor onze naaste willen zorgen, stellen we geen grenzen en ligt overbelasting en uitputting op de loer. De gemeente Deventer kent 100.719 inwoners waarvan 29.931 mantelzorgers zijn (van 15 jaar en ouder). Die mantelzorg varieert van af en toe een boodschap doen tot dagelijks voor iemand klaarstaan. Van de bijna 30.000 mantelzorgers leveren 4.904 langdurig en zeer intensief zorg. Hiervan zijn er zo'n 2.724 mantelzorgers die zich zwaar belast voelen, blijkt uit onderzoek.

Steun voor mantelzorgers

Om mantelzorgers wat lucht te geven, heeft zorgaanbieder Carinova het steunpunt mantelzorg opgericht. Mantelzorgers die merken dat ze er doorheen zitten, kunnen daar aankloppen voor ondersteuning. Zoals Pieter de Jong: hij verzorgde vijf jaar lang zijn vrouw die de ziekte van Alzheimer heeft.

"Fysiek was het helemaal niet te zwaar. Het was emotioneel heel zwaar. Ik was heel bozig, soms gooide ik met spullen omdat ik constant aan het vechten was tegen die ziekte die me steeds grijnzend aankeek en zei ‘je zal het nooit van me winnen’", vertelt de Jong in 5 Dagen.

Mantelzorgondersteuner Bea Kieskamp herkent dit: "Je zit in een rouwproces omdat je iemand waarvan je houdt verliest en tegelijkertijd is diegene er nog steeds. Je moet constant aanstaan. Dat maakt de zorg voor iemand met dementie heel belastend." Wat de mantelzorgondersteuner doet is met deze mensen in gesprek gaan en kijken of er voor zo iemand 'respijtzorg' ingezet kan worden. Dat is een vrijwilliger die tijdelijk even de zorg overneemt van een mantelzorger, zodat hij of zij weer op adem kan komen.

Steeds meer ouderen

De nood is hoog volgens Kieskamp en dit is nog maar het begin: "Vanwege de dubbele vergrijzing die op ons afkomt wordt er een steeds groter beroep op de mantelzorger gedaan. Er komen steeds meer ouderen bij en de ouderen leven langer en zullen tegen het einde van hun leven zeer complexe problematiek ontwikkelen." Op dit moment biedt een op de drie Nederlanders hulp aan naasten. Dat zijn zo'n 5 miljoen Nederlanders die in totaal zo'n 1,5 miljard uur per jaar in zorg voor een naaste steken.

Uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) en het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) blijkt dat de vraag naar mantelzorg in 2040 met 70% zal toenemen. Onlangs maakte het kabinet met het Integraal Zorgakkoord (IZA) bekend dat het ouderen zo lang mogelijk thuis wil laten wonen en dat er geen nieuwe verpleeghuisbedden bij mogen komen. Maar het aantal mantelzorggevers blijft achter: die toename is maar met 7 procent. "Dat gaat knellen en betekent dat de druk op de mantelzorgers de komende jaren alleen maar groter wordt", aldus Kieskamp.

Steun voor de mantelzorger

Volgens Kieskamp is het belangrijk dat er meer bewustzijn komt over hoe belastend mantelzorg precies is: "In de samenleving vinden we het normaal dat je voor je naaste zorgt wanneer deze ziek of gehandicapt is. Maar mensen realiseren zich niet hoe zwaar die zorg is en hoeveel impact het heeft." Bart uit Deventer ondervindt dat iedere dag. Hij combineert samen met zijn vrouw een baan met de zorg voor een zoon met een Autisme Spectrum Stoornis (ASS).

"We moeten de dag steeds voorspelbaar maken en zo voorkomen dat de emmer overloopt. Als dingen te veel zijn voor mijn zoon, raakt hij overprikkeld en kan hij helemaal in de war raken. We plannen dagelijks met elkaar wat hij wel en niet kan doen. Moet hij naar de tandarts dan moeten we daarna een rustdag inplannen. Even spontaan een afspraak is er bij ons niet bij." Een buitenstaander heeft vaak geen idee wat er allemaal bij komt kijken.

Kieskamp ziet veel ouders bij het steunpunt aankloppen met kinderen in het autistisch spectrum. "Het is gewoon dat je voor je kind zorgt, maar hoeveel erbij komt kijken als je kind net iets anders is, daar heeft men vaak geen idee van". Het schrikbeeld is dat veel mensen in de samenleving straks mantelzorg nodig hebben, maar dat er te weinig mantelzorgers in hun netwerk zitten om dit op te pakken.

Meer aandacht voor de mantelzorg is nodig

"Ik denk dat we straks allemaal een rol hebben als mantelzorger. We moeten allemaal naar elkaar gaan omkijken, anders redden we het niet. Mantelzorg moeten we als een vast onderdeel van ons leven gaan beschouwen." aldus Kieskamp. "We moeten op dit moment al gaan nadenken over de sociale infrastructuur in wijken: waar kunnen mensen elkaar ontmoeten en samen dingen doen, waar kunnen ze in de wijk voor elkaar zorgen?"

Mantelzorgers vertegenwoordigen nu al een waarde van tussen de 33 en 44 miljard euro per jaar die zij daadwerkelijk opvangen in zorg voor hun naasten. Een iets grotere paragraaf voor deze groep in het nieuwe zorgstelsel van het kabinet zou wat Kieskamp betreft geen overbodige luxe zijn.