De soap rondom het Amerikaanse Bijbelmuseum: diefstal, intrige en vervalsingen

Deze week nam de Amerikaanse douane een stukje kleitablet met daarop het epos van Gilgamesh van het museum in beslag. Wat is er aan de hand met dit museum? NRC-wetenschapsjournalist Bart Funnekotter volgt deze soap al jaren en gaf in OVT een samenvatting:

Hobby Lobby-familie Green

"Het Museum van de Bijbel is in 2017 geopend en is het museum van David Green, een Amerikaanse miljardair die heel rijk geworden is met een keten van knutsel- en hobbywinkels: Hobby Lobby."

"Hij is een hele fanatieke overtuigde evangelische christen. En hij wilde een museum oprichten waarin hij zijn steeds maar groeiende verzameling van artefacten uit het Heilige Land kwijt kon. Het gaat om artefacten uit zowel het Nieuwe als het Oude Testament", zo vertelt Funnekotter.

Archeologische objecten uit het Midden Oosten

In 2017 ging het museum open, vol met archeologische vondsten: kleitabletten, stukjes perkament, allerlei objecten die het gelijk van de Bijbel onderbouwen. Maar al snel ging het mis, vertelt Funnekotter: "Dat leek allemaal prachtig, maar al heel gauw pakten zich allemaal donkere wolken boven dit museum samen, omdat bleek dat een groot deel van de collectie dan wel gejat, dan wel vervalst was."

Het museum kwam in de problemen. Vele gestolen stukken moesten worden teruggegeven aan landen als Egypte en Irak, en het museum moest door het stof gaan vanwege vervalste Dode Zee-rollen.

Opgelicht door veilinghuis Christie's?

In deze aflevering van het drama rondom het museum van de Hobby Lobby-familie staat een fragment van een kleitablet met daarop het Gilgamesh-epos centraal: "Het is niet zozeer dat dit fragment nu bewijst dat de Bijbel echt gebeurd is, maar het Gilgamesh-epos is belangrijk omdat in het Gilgamesh-epos ook de zondvloed voorkomt. Vandaar dat het ook interessant is voor de mens die geïnteresseerd is in de Bijbel."

Dit tablet is door internationaal veilinghuis Christie's aan de familie verkocht voor 1.6 miljoen dollar. Een enorm bedrag, "en nu blijkt dus dat die gestolen was."

"Christie's had het weer van een andere handelaar gekocht, voor véél minder geld. En Christie's was de verzamelgeschiedenis van dit ding gaan onderzoeken, en was er toen achter gekomen dat wat die handelaar het veilinghuis verteld had, helemaal niet kon kloppen." De provenance (de herkomstgeschiedenis) was vervalst. Het bleek dat dit tablet pas recent in de Verenigde Staten terecht was gekomen, en dat het waarschijnlijk gestolen was na de Amerikaanse invasie in Irak.

Dus verkocht Christie's het onderhands aan de koopgrage familie achter het Museum van de Bijbel. Funnekotter vertelt: "Deze week heeft de Amerikaanse douane dit tablet in beslag genomen en verbeurd verklaard. En het Museum van de Bijbel heeft Christie's aangevraagd, want die willen hun geld terug."

Museum van de Bijbel: schuldig of slachtoffer?

In dit geval lijken ze slachtoffer te zijn geworden. Maar als je weet hoe de familie en het museum zich eerder gedragen hebben, is het toch lastig om medelijden te voelen: "Als je weet hoe ze zich tijdens de rest van de acquisitie hebben gedragen, namelijk dat ze in een hele korte tijd tienduizenden artefacten uit het Midden-Oosten hebben aangeschaft, voor tientallen, misschien wel honderden miljoenen dollars: zo veel is er niet op de legale markt. Dat kan gewoon niet. Je kan niet in zo'n korte tijd tienduizenden kleitabletten kopen. Dus ze wisten dat waar ze mee bezig waren eigenlijk niet kon."

Mummiemaskers slopen

In de academische gemeenschap zijn ze ook geen fan van de Greens en hun museum. Ze bezitten vroege fragmenten van het Nieuwe Testament van de Bijbel, die wel echt zijn. "Maar wat is daarmee gebeurd? Die zijn losgeweekt uit mummiemaskers. Het was in het oude Egypte gewoon dat je mummiemaskers maakte van papier-maché en daar gebruikte je gewoon het papyrus voor dat voorhanden was. En binnen de oudheidkunde is het eigenlijk not done om mummiemaskers te slopen om te kijken of er nog interessante papyrusfragmenten in zitten."

"Dat is dus wel gebeurd, want de familie Green interesseert zich niet voor mummiemaskers, maar wel voor fragmenten uit het Nieuwe en het Oude Testament, en flink wat van die fragmenten zijn dus geplunderd uit mummiemaskers, die ze weliswaar legaal verkregen hebben, maar vervolgens wel gesloopt. Dat is wetenschappelijk niet helemaal in de haak." Funnekotter gaat verder: "Deze familie staat er niet goed op, binnen de gemeenschap van papyrologen en archeologen."

"Het is een soap om van te smullen. Of om van te huilen", aldus Bart Funnekotter. Wij blijven in ieder geval benieuwd naar de volgende aflevering. Luister en kijk het gehele fragment hier terug:

Nu ben je vast ook benieuwd naar andere afleveringen van OVT.

Hou daarom de website van OVT in de gaten en volg het programma via Facebook en Twitter.