Liechtensteinse vorst laat volk kiezen: meer macht of vertrek

"Het is een interessante man", aldus Rene de Winter, Liechtenstein-kenner en secretaris van de Nederlandse Vereniging van Postzegel verzamelaars van het vorstendom Liechtenstein (NVPVL), over vorst Hans Adam II. "Hij heeft heel uitgesproken meningen over hoe land en volk in elkaar moeten zitten en dat heeft hij van kleins af aan niet onder stoelen en banken gestoken. En dat zie je terug in de staatsinrichting van het land waarvan hij staatshoofd is."

Pizza Hawaï

Hans Adam volgde in 1989 zijn vader op en, "hij heeft best zijn sporen verdiend", zegt De Winter. "Hij heeft het familievermogen van het vorstenhuis dat na de Tweede Wereldoorlog bijna helemaal kapot was, weer helemaal opgebouwd." Bovendien krijgt het vorstenhuis geen staatssubsidie, waardoor Hans Adam zich ook zelfstandiger voelt.

Een dwergstaat heet natuurlijk niet voor niets een dwergstaat: Liechtenstein is behoorlijk klein. Dat betekent dat de inwoners de vorst allemaal kennen. Hans Adam zat namelijk ooit op de basisschool en deed mee aan de padvinderij. "En als ze uiteten gaan, gaan ze naar de pizzeria", vertelt De Winter. Volgens ingewijden is zijn favoriete pizza niet iets wat je per se vorstelijk zou noemen: zijn lievelingspizza is namelijk met ananas.

Volk laatste zeggenschap

Toen de vorst zijn vader opvolgde wilde hij het anders gaan doen. In zijn optiek is de staat er voor de burgers, en zijn de burgers er niet voor de staat. Dat laatste is in veel democratieën het geval, zegt De Winter. "Daarbij hoort dat het volk uiteindelijk de laatste zeggenschap heeft. Maar ja, hoe organiseer je dat?"

Na zijn aantreden merkte Hans Adam dat de grondwet een rommeltje was. "Er staat A, maar we doen B. Hij wilde het beter gaan organiseren", zegt De Winter. 'En ik ben geen Hans worst, ik ben een staatshoofd met een eigen mening, dus ik wil zeggenschap hebben bij de dingen in de staat, dat wil ik in de grondwet terugzien.' Zoiets moet hij gedacht hebben, dus zo geschiedde: er kwam een referendum.

Toch lijkt dat enigszins tegenstrijdig: een staatshoofd dat meer macht wil en tegelijkertijd instaat voor zeggenschap voor het volk. Tegelijkertijd werd een ander referendum over de grondwet georganiseerd dat een tegenvoorstel vanuit het volk behandelde. Volgens De Winter was het echter niet verbazingwekkend dat de vorst na de referenda de vlaggetjes mocht uithangen.

Economisch voorspoed en goed vertrouwen

Stemde de bevolking voor zijn voorstel uit angst dat hij hen zou verlaten? De Winter denkt van niet, het dreigement dat hij een deur verder zou gaan kijken gaf niet de doorslag. "Tegenstanders zeiden ook, 'dan gaat hij toch, dan worden we een republiek'. Ik weet niet of dat de doorslaggevende rol heeft gespeeld", zegt De Winter. "Het is wel zo dat de staat Liechtenstein niet zou bestaan zonder dat vorstenhuis."

"In Liechtenstein gaat het economisch erg goed. Er is een liberale manier van omgaan. De vorst had al heel veel rechten in de oude grondwet en heeft daar nooit misbruik van gemaakt. Dus er was ook een soort vertrouwen", legt De Winter uit. Bovendien kunnen de inwoners, als er genoeg gegadigden zijn, een referendum organiseren om het koningshuis af te schaffen. Dus, als dat geen democratie is...

Jaren die ook Geen Lieverdjes Waren - JGLW

We zijn ongeveer halverwege 2020 en we kunnen nu eigenlijk al wel zeggen: dit jaar gaat de geschiedenisboekjes in als een venijnig jaar. Ieder jaar heeft natuurlijk z'n schaduwzijde, in JGLW bespreken Wouter Bouwman en Roelof de Vries de rafelrandjes van een jaar dat achter ons ligt.