Huwelijken in Kamp Westerbork tijdens de oorlog: 'Er zijn in totaal 261 stellen getrouwd'

“Je ziet veel blije gezichten op de huwelijksfoto’s”, vertelt schrijver Saskia Aukema in het NOS Radio 1 journaal. Ze maakte het boek: Tot de dood ons scheidt. Het gaat over de huwelijken in Kamp Westerbork. Het bevat foto's van momenten van geluk in dit doorgangskamp van de nazi's. “Toch zie je wel dat ze er anders uit hadden gezien als ze op een andere plek en in een andere tijd waren getrouwd.”

Oudtante

Aukema leerde via een bijzondere weg over de verhalen. Ze kwam erachter dat haar eigen tante is getrouwd met haar geliefde in het kamp. “Toen ik dat hoorde, dacht ik: hoe is het mogelijk dat het kon op zo’n plek?” Via het verhaal van haar tante, vond ze meer. “Er zijn in totaal 261 stellen getrouwd. Dat moet voor heel veel mensen gegolden hebben.”

Aukema heeft nog veel informatie kunnen vinden over de trouwdag van haar oudtante. Zo is ze getrouwd in Westerbork op 28 januari in 1943. Op die dag waren er nog zeven andere stellen die het huwelijk instapten. “Dat waren veel collega’s van haar. Ze kwamen van een psychiatrische instelling, het Apeldoorns Bos.” Naast de stellen was er een ambtenaar van de burgerlijke stand die daar al meerdere huwelijken had gesloten. Namelijk 209. “Er stond ook een gebouwtje op dat terrein waar mensen dan hun huwelijk konden sluiten.”

Trouwen

Als iemand denkt aan Kamp Westerbork, zal trouwen niet het eerste zijn waaraan wordt gedacht. Het kamp was tijdens de Tweede Wereldoorlog een doorgangskamp. Mensen werden daar verzameld om vervolgens gedeporteerd te worden naar concentratiekampen. In een plek zo ellendig, wilden een grote groep mensen nog wel trouwen. “Mijn oudtante en haar geliefde kwamen al verloofd binnen. Zij wilden echt trouwen. Toen ze erachter kwamen dat het daar ook kon, wilde ze dat ook echt heel graag”, vertelt Aukema.

Daarnaast zijn er ook veel liefdes ontstaan in het kamp. “De omstandigheden waren zo eng en beangstigend dat mensen snel naar elkaar toe trokken.” De huwelijken waren ook een lichtpuntje in het kamp. “Vrienden kwamen weer bij elkaar, er werd speciaal gegeten. Dat was natuurlijk wel binnen de beperkingen, maar iemand spaarde dan aardappelen op en zorgde voor wat sigaretten. Iedereen deed echt z’n best om er wat van te maken.”

Overleefd

Verder werden er zogenoemde verstandshuwelijken afgesloten. “Mensen met een goede positie in het kamp hadden uitstel van transport. Dat was dan weer overdraagbaar aan de huwelijkspartner”, legt ze uit.

“Het overlevingspercentage van de mensen die getrouwd waren, lagen veel hoger. Dat was ongeveer 32%, terwijl dat gemiddeld 6% was.” Het uitstel van transport zorgde er, volgens Aukema, voor dat de stellen een betere overlevingskans hadden. “Uiteindelijk werd vrijwel iedereen getransporteerd, maar hoe later je aankwam, hoe groter je kansen waren.”