'De erfenis van Pim Fortuyn is een puinhoop'

Kalenderjournalistiek, kent u die uitdrukking? Het betekent dat iets een rond aantal jaren geleden plaatsvond en daarom nu aanleiding is voor de media om er ruimschoots bij stil te staan, ook als daar verder geen enkele aanleiding toe is. Bovendien willen media nooit bij elkaar achterblijven zodat de eerste terugblikken al ruim voor de bewuste datum verschijnen.

Pim Fortuyn werd op 6 mei aanstaande twintig jaar geleden vermoord, en de televisieserie daarover begon al een maand geleden terwijl De Groene Amsterdammer al een week geleden het essay De puinhopen na Pim publiceerde.

Grootste Nederlander aller tijden

Ik had als forumvoorzitter een paar keer met hem te maken. Hij kwam steevast te laat, in zijn auto met chauffeur, en dat was bewust beleid: dan waren de organisatoren al zenuwachtig – zou Fortuyn wel komen opdagen? – en kon hij na zijn verlate aankomst een potje bij hen breken. Want zonder hem was er niks aan.

Je had toen nog een paar frequente forumleden, die er genoegen in schepten de andere deelnemers op stang te jagen en zonder wie elk forum een saaie boel geworden zou zijn – Arnold Heertje, Arie van der Zwan – maar Fortuyn spande de kroon: die hoge, bijna snerpende stem, zijn vlijmende sarcasme, zijn flitsende dodelijke interrupties. Na afloop verdween hij subiet uit zicht.

Twee jaar nadat hij vermoord was werd hij uitgeroepen tot ‘grootste Nederlander aller tijden’. De campagne voor die uitverkiezing was geleid door een redacteur van het linkse weekblad Vrij Nederland, wat bewijst hoezeer Fortuyn een nationale figuur was geworden. Nog steeds wordt over hem gesproken met een mengeling van ontzag, verering, vertedering en geamuseerdheid. En ja, mij fascineerde hij ook, een rare kwibus, een hofnar die spijkers op koppen sloeg.

De erfenis van Fortuyn

Wat is zijn erfenis? Dat een Nederlandse minister-president immigranten zou toevoegen 'rot toch op', was zonder Fortuyn ondenkbaar geweest. Het werd juist gezegd om zijn geestverwanten en navolgers de wind uit de zeilen te nemen. Dat 'rot op' maakte deel uit van de vrijheid van meningsuiting die hij verabsoluteerde: je moest kunnen zeggen wat je voor de mond kwam, behalve als het hemzelf betrof, want dan heette het al gauw demoniseren.

Asielzoekers waren volgens hem voor tachtig procent gelukszoekers, die je hard moest aanpakken en de onverbiddelijkheid en onwelwillendheid waarmee zij nu in Nederland bejegend worden is dan ook een deel van Pims erfenis. En bij de kindertoeslagenaffaire denk ik onwillekeurig aan het wantrouwen dat hij zaaide tegen uitkeringstrekkers die met een krat pils en een zak chips op de bank zaten en te beroerd waren om te werken, speciaal als ze moslim waren, maar dan zonder die krat pils. Daarmee heeft Fortuyn flink school gemaakt bij de Belastingdienst , die vooral immigranten van fraude verdacht en in een houdgreep nam.

Steevast nam Fortuyn de 'gevestigde partijen' op de korrel zoals hij ze noemde en zoals ze sindsdien steeds genoemd worden. De Partij van de Arbeid, het CDA, zelfs de VVD stonden machteloos tegenover hem en leden sedertdien nederlaag op nederlaag. Dat is niet erg. Democratie moet het hebben van wisseling van de wacht, maar wat er voor in de plaats gekomen is stemt bepaald niet optimistisch.

De puinhopen van Paars die Fortuyn met zoveel verve benoemde en bestreed zijn kortom door en na zijn dood inderdaad veranderd in de 'puinhopen na Pim'.