Belangrijkste koper kunst van Vermeer was geen man, maar een vrouw

In de jaren '70 van de vorige eeuw dook kunsthistoricus Michael Montias in de archieven van Delft. Daar spitte hij documenten door en stuitte op een veilingsovereenkomst. Rond 1700 is er een club van 21 schilderijen van Vermeer geveild. Al snel kwam Montias bij de kopers terecht: het echtpaar Van Ruijven. Gemakshalve is er toen vanuit gegaan dat de man, Pieters Claesz van Ruijven, de opdrachtgever van de aankoop was.

Maria de Knuijt

Maar niks bleek minder waar. Zijn vrouw, Maria de Knuijt, bleek de eigenaar van de schilderijen te zijn. De Knuijt begon met het kopen van schilderijen van Vermeer in 1657. Dat is ook de periode waarin Vermeer een ommezwaai maakte in zijn onderwerpkeuze. Waar hij voornamelijk eerst religieuze onderwerpen schilderde, werden vrouwen in huiselijke taferelen zijn nieuwe muses.

Onderwerp ommezwaai

"Het zou best en kunnen dat Maria invloed had op de onderwerpkeuze van Vermeer", zegt Noorman. "In de werken die wij kennen van Vermeer valt het steeds weer op: het zijn huishoudens met vrouwen. Ze borduren, of gaan om met de dienstmeisjes. Het is de geleefde werkelijkheid van vrouwen."

Een andere theorie om zijn onderwerp overstap te verklaren, is het willen bereiken van een breder publiek. Door meer alledaagse taferelen af te beelden, zouden meer mensen geïnteresseerd kunnen zijn in zijn werk. "Dat is best een goede theorie", aldus de kunsthistoricus.

Johanna Vermeer?

Een theorie waar Noorman absoluut niet achter staat is dat Johannes misschien Johanna is. Dit vanwege het ontbreken van zelfportretten en zijn vrouwelijke onderwerpen. "Dat gaat me echt behoorlijk ver", lacht Noorman. "Er is gewoon geen bron voor! En dat is juist zo belangrijk."