Moet álle roofkunst van Nederland terug naar landen van herkomst? 'Elke casus is anders'

De werken die Nigeria vandaag terugkrijgt komen uit het Wereldmuseum in Leiden en ook de gemeente Rotterdam geeft er een aantal terug. De kunst werd ooit gestolen door Britse soldaten en worden met die reden roofkunst genoemd. Nederland gaf om die reden al eerder stukken terug aan Indonesië en bij veel musea staan er bordjes bij werken die op onrechtmatige wijze verkregen zijn.

'Goed bezig'

Volgens Pennock is Nederland "goed bezig" met het teruggeven van roofkunst. "Het gaat over vele miljoenen objecten bij alle musea bij elkaar", voegt Pennock toe over de hoeveelheid werken die er überhaupt in musea liggen. Mocht alle roofkunst dus teruggegeven worden, blijft er genoeg over om musea te vullen. Bij het teruggeven, kunnen de landen van herkomst hun geschiedenis terugkrijgen. "Het standpunt is: we gaan er niet over wat zij ermee doen. Het gaat terug en dan is het van hen."

Eigen manieren

Tegelijkertijd zijn musea natuurlijk wel bereid om samen te werken en in de landen van herkomst de infrastructuur te ontwikkelen om de werken goed te bewaren en tentoon te stellen. "Maar dat moet met hun verzoek gebeuren.", zegt Pennock. "In landen van herkomst hebben ze andere manieren van werken en daar moeten we ons toe verhouden."

Volgens Martine Gosselink, directeur van het Mauritshuis, komen de verzoeken om de werken terug te krijgen vanuit de landen zelf en is het niet per se Nederlands beleid om het zomaar terug te geven. "Je geeft het maar een keer terug, dus je moet zeker weten dat het om roofkunst gaat."

'Elke casus is anders'

En daarom worden er allerlei onderzoeken gedaan om daarachter te komen. "Er zijn talloze stukken gegeven en geruild, heb je het dan ook over roofkunst? Elke casus is anders", zegt Gosselink. Soms duurt dat een week, soms heel lang. "Het is heel ingewikkeld." Bij Joodse roofkunst wordt het dan teruggegeven aan de families, maar bij koloniale roofkunst gaat het van staat naar staat. "Het moet altijd in samenspraak met de claimanten."

Tijdscapsule

Paul Voogt, curator van het Missiemuseum, stelt dat sommige landen bepaalde werken ook niet per se terug willen krijgen. Bovendien zijn musea een "tijdscapsule" door die roofkunst. "Het geeft een indringend beeld van hoe men destijds naar de wereld keek." Documentairemaker Onias Landveld stelt dat infrastructuur vooral een issue is voor de landen van herkomst. "Je moet er wel voor zorgen dat ze de mogelijkheid hebben om er goed mee om te gaan."

Ongemak

Podcastmaker Emmie Kollau dook in de wereld van de Joodse roofkunst en merkte op dat er twee "ongemakken" gevoeld worden. "Bij Nazi-roofkunst kwam het pas in de jaren 90 in de aandacht, terwijl we dachten ervan af te zijn", vertelt Kollau. "Daarnaast zit er een groot ongemak bij bedrijven die wereldwijd zoeken naar roofkunst en erven opsporen en daar veel geld aan verdienen als de kunst dan terugkomt."

Beller Ruud Kok vindt het "te absoluut" om zomaar alles terug te geven. "Nederland en Engeland hebben een bepaalde geschiedenis en daarom ligt het hier. Niet alle landen gaan even netjes om met hun eigen schatten." Luisteraar Johannes merkt op dat Nederlandse kunstwerken ook niet altijd in de stad van herkomst te zien is. "Ik pleit voor een betere regionale verdeling."