Vegetarisch eten is zeker niet iets van alléén onze tijd
- Nieuws
- Vegetarisch eten is zeker niet iets van alléén onze tijd
Hippe vegetariërs en restaurants zonder vlees op de kaart lijken iets van nu te zijn: een nieuwe trend. Maar niets is minder waar. Eind 19e eeuw was het vegetarisme voor het eerst een trend in Nederland. Dirk-Jan Verdonk is historicus, vegetariër en schrijver van het boek Dierloos. In OVT vertelt hij over de historie van het vleesloze leven.
Dirk-Jan Verdonk over de geschiedenis van het vegetarisme
Vegetarisme en de messias
Uit een artikel uit 1901 blijkt duidelijk dat van het opkomend vegetarisme in Nederland weinig werd verwacht: "Wij vertrouwen dat de vegetarianen, (…) voor den honger bezwijken zullen en terugkeeren tot de vleeschpotten van Egypte." Maar nu, ruim een eeuw later telt Nederland zo’n kleine 700 duizend vegetariërs, en is veganisme de nieuwste trend.
'Waarom zó, als het ook zó kan?' (1976), tekening Arend van Dam
Op bovenstaande tekening wordt weergeven dat we graan kunnen geven aan koeien, en daardoor één mensenmond kunnen voeden. Of dat we het graan zelf omzetten in eten en op die manier dríé monden kunnen voeden. Dit lijkt misschien afkomstig uit recent onderzoek, maar de tekening komt uit 1976.
En ook al ruim 2000 jaar daarvoor werd het vleesloze dieet uitgedragen en aangemoedigd. Ruim 500 jaar voor Christus, toen de filosoof en wiskundige Pythagoras leefde sprak men over een 'Pythagorees dieet' wanneer men geen vlees at. "Rond dezelfde tijd ontstond in India ook het vegetarisme. Het is een oerconflict wat overal ter wereld bestaat", vertelt Dirk-Jan Verdonk. Pythagoras pleitte voor een plantaardig dieet omdat hij geloofde dat een ziel in de vorm van een ander wezen kan doorleven.
Men sprak over een 'Pythagorees dieet' wanneer ze geen vlees aten
"De wiskundige had zijn leven lang een groep volgelingen. Zijn gedachtegoed heeft nog lang nagewerkt." Er is zelfs ooit een poging ondernomen om de Griek naar voren te schuiven als een soort messias. "Het had gekund dat in het Christendom het vegetarische dieet de boventoon zou gaan voeren. Maar dat is door Augustinus de nek omgedraaid." Het is denkbaar dat het gebot 'gij zult niet doden' zou zijn doorgetrokken naar het dierenrijk.
Vegetarisme in Nederland
Door de eeuwen heen duikt het vleesloze dieet soms weer op. Maar uiteindelijk kreeg het pas echt voet aan de grond aan het einde van de 19e eeuw. "In Nederland zijn wij later dan Engeland en Duitsland. Het vegetarische dieet is echt een importproduct."
De introductie van het dieet valt samen met het socialisme. Dat is ook wel logisch vindt Verdonk: "Bij een nieuwe wereldorde hoort een nieuw mensbeeld en daarbij dus ook een nieuwe voeding, economie en solidariteit."
Overeenstemming
Imagoprobleem
De vegetariër heeft lang een imagoprobleem gehad. Toch zijn er vele vegetariërs terug te vinden in de geschiedenis van wie we het misschien niet meteen hadden verwacht. Eén daarvan is de bokser Van Klaveren.
Een échte vegetarische slager
Voor zijn bokscarrière een hoge vlucht nam, werkte Van Klaveren in een slagerij. Het leidde decennia later tot de volgende, door Jules Deelder genoteerde dialoog:
'Eigenaardige combinatie?'
'Wablief?'
'Eigenaardige combinatie, vegetariër en slager, vind je niet?'
'Ja, nou je ’t zegt wel ja. Nooit bij stilgestaan, eerlijk gezegd…'
’Misschien had je daarom zo’n hekel aan vlees, vanwege je werk?'
'Als je het zo bekijkt, misschien wel ja. Wie weet?'
Lang duurde Van Klaverens strenge vegetarisme niet. Toen hij in 1930 aan een profcarrière begon, eiste zijn nieuwe trainer Theo Huizenaar dat hij ophield met die 'onzin' en weer vlees ging eten. Huizenaar: "Het heeft me een hoop moeite gekost om 'm er weer vanaf te halen."
Bernard te Hennepe (1916)
Vandaag de dag zijn er toch ook een hoop vegetarische sporters. Denk aan wielrenner Alberto Contador, atleet Carl Lewis, triatleet Dave Scott. De tennissers Martina Navratilova en Venus Williams weren vlees ook uit hun maaltijden.
Klimaatverandering en vegetarisme
Hoe het verder de hedendaagse vegetariërs zal vergaat kan Dirk-Jan Verdronk niet voorspellen. "We realiseren ons te weinig hoe anders de wereld er vandaag uit had gezien als mensen in het verleden andere eetpatronen hadden ontwikkeld." Vandaag de dag, in onze moderne maatschappij, dient zich een zeer urgente vraag naar klimaat aan. Hoe gaan we van onze vleesverslaving afkicken?
"Ik betoog niet daar een antwoord op te geven, maar mijn suggestie is wel dat de geschiedenis van vegetarisme en veganisme alleen al om die rede aan groot belang wint." Door naar de geschiedenis te kijken komen we er misschien wel achter hoe het door de jaren heen mensen wél is gelukt om vegetariër te worden.
Meer OVT?
OVT is een historisch radioprogramma met actueel nieuws over geschiedenis, columns en documentaires. OVT wordt wekelijks uitgezonden op zondagochtend van 10.00 tot 12.00 uur. Volg OVT op Facebook en Twitter.
Gerelateerd
