Wat als 'Dry January' verplicht wordt?

In OVT zijn historica en verslavingskundige Gemma Blok en Amerikanist Maarten Zwiers te gast.

Een lange aanloop

De wet die de drooglegging mogelijk maakte werd niet uit het niets ingevoerd. 90 jaar vóórdat alcohol verboden werd in de Verenigde Staten was er al een groot alcoholprobleem. Er werd toen een stuk meer gedronken dan vandaag de dag. In 1830 lag de piek: toen dronk men 25 liter per hoofd van de bevolking, per jaar. Nu ligt dat een stuk lager: 9 liter.

Langzaam maar zeker kwam er een grote anti-alcoholbeweging op gang. De aanloop naar de drooglegging duurde lang, maar stilletjes aan gingen steeds meer groepen meedoen. Totdat ze uiteindelijk vat kreeg op de politiek en de illegalisering van de verkoop van alcohol, op staatsniveau, in 1920 een feit was. Daar was een grondwetswijziging voor nodig.

'Devil alcohol'

De drankbestrijding was toen gericht op iedereen, maar vooral op de lagere klassen van de bevolking en de immigranten. Toen Amerika ging verstedelijken kwamen er vele migranten. Die migranten hadden vaak sociale problemen. Die problemen werden vervolgens gelinkt aan alcoholproblematiek en daar werden alle pijlen op gericht.

Vrouwen kiesrecht

Drankmisbruik ging vooral vrouwen aan. Niet omdat ze zelf zoveel dronken, maar juist omdat hun mannen dronken uit de kroeg kwamen en dan naar huis gingen. De mannen brachten op deze manier alcohol de huiselijke kring in. De vrouwen zeiden daarom: "Wij moeten ook invloed hebben op de politiek want dit gaat ons aan. Alcohol komt ons huiselijke domein in." De strijd voor de drooglegging en de strijd voor stemrecht vielen samen.

Het eerste Nederlandse vrouwelijke Kamerlid, Suze Groeneweg, was ook hoofdbestuurder van de Nederlandsche Vereniging tot Afschaffing van Alcoholhoudende Dranken. In Nederland kregen vrouwen actief stemrecht vanaf 1919 en in de Verenigde Staten vanaf 1920.

Dit alles leidde, vanzelfsprekend, ook tot een tegenbeweging. Sommige mannen waren bang dat vrouwen allemaal 'dry' zouden gaan stemmen. Daarom werden journalisten omgekocht zodat zij negatief over de drooglegging gingen schrijven. Maar uiteindelijk kwam de wet er toch.

Gevolg: georganiseerde misdaad

Goed nieuws, zou je misschien denken: de verkoop van alcohol wordt illegaal dus het alcoholgebruik en de bijbehorende problemen zullen afnemen. Maar het verbod zorgde er vooral voor dat de consumptie van alcohol verplaatste naar een circuit achter gesloten deuren.

Vóór het verbod was de saloon dé plek waar je ging drinken. Maar tijdens de drooglegging ging men drinken in de speakeasy. In deze illegale kroegen, waar je vaak binnen moest komen met een speciaal wachtwoord, kwamen verschillende groepen van de samenleving samen. Er hing daar vaak een sterkte anti-overheidssfeer.

"Het hoogtepunt van moraliteit - de drooglegging - valt samen met een veel lossere seksuele moraal, de mogelijkheid dat vrouwen ook naar de kroeg gingen, en dat verschillende maatschappelijke groepen zich meer gingen mengen in de speakeasy", vertelt Amerikanist Maarten Zwiers.

Maar hoe gezellig het ook kon zijn in de speakeasy's, het was wel het eerste voorbeeld van een vorm van 'drugscultuur'. En, vertelt Gemma Blok: "De war on alcohol, heeft in heel veel opzichten de basis gelegd voor de war on drugs. Het is allemaal onderdeel van een grote zedelijkheidsbeweging. De gevangenissen stroomden vol met mensen die de drugs- en de alcoholwetten overreedden."

De drooglegging is inmiddels al lang weer afgeschaft. En leert ons vooral hoe moeilijk het is voor de overheid om zo'n wet te handhaven en van bovenaf op te leggen. "Je kunt er vooral uit leren dat je moet investeren in handhaving. Want de wetgeving was heel strikt maar er waren maar heel weinig 'droogleggingsagenten'. En daarbij heeft de prohibition de georganiseerde misdaad een enorme stap vooruit gebracht," aldus sociologe Gemma Blok.

Niets missen van OVT?

Hou dan de website van OVT in de gaten, of volg het programma via Facebook en Twitter.