30 jaar sinds de val van de Berlijnse Muur

Hieronder zie je een filmpje met de Muurtakeling, en hoor je het gesprek dat Jos had met Willem Melching en Willem Pelt.

In de uitzending werd ook een speciale Tussen Kunst en Kitsch-DDR-editie gehouden onder leiding van Friso de Zeeuw, waarin allerlei DDR-parafernalia gekeurd werden. Ook werden gesprekken met experts als historicus Willem Melching en oud-ambassadeur in de DDR Egbert Jacobs gevoerd.

Waar was je toen De Muur viel?

Het eerste wat bij zo’n herdenking gevraagd wordt, is: waar was jij toen het gebeurde? Van de aanwezige gasten was historicus Willem Melching net een weekendje in Londen en Philip Freriks was op dat moment correspondent in Parijs. Maar oud-ambassadeur in de DDR op dat moment, Egbert Jacobs, was in Berlijn toen het gebeurde.

Jacobs woonde in Oost-Berlijn en keek op de avond van 9 november 1989 op televisie naar de persconferentie die alles zou veranderen. De persconferentie waarin DDR-politicus Günter Schabowski aangaf dat de grenzen van de Berlijnse Muur opengingen met de historische woorden: “Dat geldt voor zover ik weet vanaf nu.”

Jacobs had niet meteen door wat dat betekende. Het zou zo'n vaart niet lopen met het openen van de grenzen, dacht hij. Dus hij nam nog even een douche. Totdat hij vuurwerk hoorde. Hij sprong in zijn auto en stuitte al snel op een massa mensen, waarna hij uitstapte en meedeinde met de menigte richting de grens met West-Berlijn.

Vertrouwen tot het einde toe

Als ambassadeur in de DDR had Egbert Jacobs contact met de officiële DDR-leiding, die volgens hem tot vlak voor de val van de Muur rustig en zelfverzekerd overkwam: "'Wij zijn bezig met het bouwen van het socialisme', dan kwam er weer zo’n riedel, iedereen zei ook ongeveer hetzelfde. 'Die muur dient om het socialisme te verbeteren.'" Achteraf dus een misplaatst vertrouwen en ontkenning. Of ze hielden gewoon de schijn op voor de Nederlandse ambassadeur.

Einde van het Sovjet-imperium

De val van de Muur was het einde van het Sovjet-imperium, aldus historicus Willem Melching. Volgens hem besefte het Westen heel lang niet dat de Sovjet-Unie niet meer de kracht had om orde af te dwingen in het eigen imperium. Maar dat het in jaren '80 al duidelijker werd, bijvoorbeeld toen Polen bij de stakingen en acties van de Poolse vakbeweging Solidarity in ’81 de crisis zelf moest oplossen. Er kwam geen invasie vanuit de Sovjet-Unie zoals in de jaren '60 in Praag wel gebeurde.

Melching zei hierover: "Dan zie je dus dat dat Sovjet-imperium op zijn einde loopt, en een mooier symbool dan de val van de Muur is er niet. En daarna komen dus de revoluties in de andere landen: Polen is al voorgegaan met verkiezingen en kort daarna komen Tsjechië-Slowakije, Roemenië, en Bulgarije erachteraan. Maar de val is dus een cruciaal moment en daardoor hebben wij nu ook, en in die zin is het een revolutie, een totaal andere wereldorde."

Meer verhalen over de geschiedenis?

Volg OVT op Facebook en Twitter. OVT is een historisch radioprogramma met actueel nieuws over geschiedenis, columns en documentaires. OVT wordt wekelijks uitgezonden op zondagochtend van 10.00 tot 12.00 uur. Je kunt alles van OVT terugluisteren via jouw favoriete podcastapp.