Van blauw naar groen, van vredessoldaat naar gevechtsmissie

Blauwhelmen, zo worden de Nederlandse soldaten in Srebrenica ook wel genoemd. Hun blauwe helm is een teken dat ze bij de Verenigde Naties horen. Ze zijn op vredesmissie. Maar op 10 juli komen de Bosnisch Servische troepen zo dichtbij en is de situatie zo dreigend dat ze hun onafhankelijkheid aan de kant zetten en ingrijpen, althans in eerste instantie. Er wordt bedacht dat de soldaten een zogenaamde 'blocking position' moeten innemen. Met een groep soldaten stellen ze zich op aan de zuidkant van Srebrenica, vanwaar de Bosnische Serven aanvallen.

Van vredesmissie naar militaire operatie

Dutchbatter Remko de Bruijne was erbij en weet het nog goed. Hij heeft zelfs nog de fax waarop het bevel werd gegeven. "We gingen van blauw naar groen", vertelt hij, "van vredesmissie naar militaire operatie." Vanaf dat moment zijn ze geen blauwhelmen meer, maar rode baretten. Vanaf de blocking position moeten ze de Bosnische Serven tegenhouden en om dat te doen moeten ze schieten. "Ja, je zag de poppetjes omvallen. Dat heb ik wel gezien."

Maar al gauw komt er een alarmerend bericht vanuit het VN hoofdkantoor: het is niet de bedoeling dat de Nederlanders gericht schieten, ze zijn immers op vredesmissie en ze horen bij de Verenigde Naties. Ze krijgen het bevel om over de hoofden van de Bosnische Serven te schieten. "Tja. Dan denkt de vijand twee dingen: of, je kunt niet schieten of je schiet expres mis. In beide gevallen hoeven ze zich niets van je aan te trekken."

En dat doet het leger van de Bosnische Serven dan ook niet. Ze komen steeds dichterbij en drijven de blocking position de stad Srebrenica in. "Op een gegeven moment waren we in de stad", vertelt Remko, "en die was bewoond, dus we konden daar niet vechten, dan zouden we burgers in gevaar brengen."

Achteraf is het duidelijk dat de blocking positions de opmars van de Bosnische Serven niet heeft tegengehouden. "Dat kon ook niet", zegt Remko. "We hadden niet genoeg munitie, we hadden ze hooguit een dag kunnen tegenhouden." Toch is het van belang dat het verhaal wordt verteld, denkt Remko, want in de Nederlandse media worden de Dutchbatters na terugkomst neergezet als lafaards, die niets deden om de Bosnische Serven tegen te houden.

Journalistiek

Op de rol van de journalistiek is nu, 25 jaar na de val van Srebrenica, veel kritiek. Veel Dutchbatters hebben het gevoel dat ze niet serieus genomen werden en dat er alleen negatief over hen wordt gesproken. Met de aandacht die er dit jaar is voor de val, hebben zij een gevoel van eerherstel.

Een van de journalisten die altijd veel heeft geschreven over Srebrenica is Frank Westerman. Hij is zelfs in de enclave geweest toen die tot veilig gebied werd verklaard in 1993 door Philippe Morillon. "Ik heb daar bij de ijzeren brug gewacht, met hem." Er was veel aandacht voor de situatie in het gebied, vertelt hij. "Ik moest toen iedere dag wel iets schrijven over de situatie voor de krant. De hele wereld keek mee."

Na de val van Srebrenica werkte Frank Westerman vier jaar aan een boek over wat er allemaal gebeurd is. Over de jaren vulde hij het boek nog aan met zijn ervaringen als correspondent in het gebied en nieuwe informatie. De nieuwste versie van het boek heet De Slag om Srebrenica, en geldt als standaardwerk over de val. Hij beschrijft hoe het politiek misging, maar ook over de situatie van de vluchtelingen in de enclave.

Het verhaal van Hasan Nuhanovic

Frank Westerman volgt in het bijzonder het verhaal van Hasan Nuhanovic, een van de tolken van Dutchbat. Hasan is op de compound als de enclave door de Bosnische Serven onder de voet wordt gelopen. Het lukt hem echter niet om zijn familie ook op de compound te laten komen, en zij overleven de val niet. Hasan overleeft het omdat hij door de Dutchbatsoldaten wordt verborgen. Recent verscheen de Nederlandse vertaling van het boek van Hasan Nuhanovic De tolk van Srebrenica. Hij vertelt vooral over Srebrenica vóór de val.

De Val van Srebrenica

In De Val van Srebrenica volgen de makers Misha Melita en Marjolein Koster de gebeurtenissen in Srebrenica van dag tot dag. Vandaag kun je aflevering vijf van de podcast De Val van Srebrenica luisteren. Hier of via de bekende podcastkanalen.