De genocide van Srebrenica begint pas na 11 juli

Alles lijkt geregeld. De Bosnische Serven hebben voor bussen gezorgd en Dutchbat heeft afgedwongen dat er in elke bus met vluchtelingen ook een Nederlandse soldaat mee gaat. In veel verhalen over Srebrenica lijkt het alsof het verhaal klaar is zodra de mensen in de bussen stappen. Maar uit de verhalen van overlevenden wordt duidelijk dat de busrit naar veilig gebied opnieuw een hel is.

Een busrit vol onzekerheid en angst

Senad heeft de nacht buiten op de weg bij de compound doorgebracht. En het valt hem op dat er steeds minder mannen tussen de massa zijn. Als hij probeert bij de bussen te komen, wordt hij tegengehouden. Opnieuw worden mannen en vrouwen van elkaar gescheiden, maar door de chaos die ontstaat en door een Bosnisch Servische soldaat die een oogje dichtknijpt, belandt Senad toch in een bus. Samen met twee andere mannen.

Senad: "Onderweg zijn wij een paar keer stopgezet, militairen kwamen naar binnen en pakten van de vrouwen hun goud, kettingen, ringetjes, geld. Alles werd afgepakt. Maar het grootste geluk was dat de deur waar ik op die trappen zat geen enkele keer open is gedaan. En de chauffeur gaf geen toestemming aan de militairen om achterin de bus te komen. Zo ben ik met die twee mannen ongeveer 100 km verplaatst."

Aan hun lot overgelaten

Als een van de laatsten moet ook Alma met het gezin de compound verlaten. Terwijl haar vader Rizo er zo van overtuigd was dat hij bij zijn collega's van Dutchbat veilig zou zijn en met hen mee zou mogen. Rizo wordt vlak voor de bussen van het gezin gescheiden. Alma: "Ik probeerde de hele tijd achterom te kijken om hem nog een keer in het leven te zien. Want ergens weet je gewoon dat dat de laatste keer is."

Zowel Alma als Senad bereiken veilig gebied, maar dat geldt niet voor iedereen die met de bus uit Srebrenica is vertrokken. Er zijn niet genoeg Dutchbatters om op alle bussen mee te gaan en sommige bussen zijn daardoor aan hun lot overgelaten. Mannen en jongens worden geëxecuteerd en vrouwen en meisjes worden verkracht.

Nasleep

De podcast stopt op 13 juli, omdat het verhaal ter plekke in Srebrenica dan 'klaar' is. De stad is nu van de Bosnische Serven en na een paar dagen vertrekken ook de Nederlandse soldaten.

Hierna volgt een jarenlange nasleep. Debriefingsgesprekken met soldaten, de zoektocht naar misdadigers, onderzoeken, rapporten, rechtszaken. In Bosnië moeten tienduizenden een veilige plek vinden om te wonen. Veel van hen verlaten hun land en vestigen zich bijvoorbeeld in Nederland. Maar nog steeds verblijven een paar honderd vrouwen in vluchtelingenkampen in de buurt van Srebrenica.

De schuldvraag

In Nederland was de schuldvraag terugkerend in het gesprek. Had Nederland dit kunnen voorkomen? Er is veel duidelijk geworden, zo deed Argos uitgebreid onderzoek. Maar nog altijd is Srebrenica een open boek. 25 jaar na de genocide zijn er nog steeds ruim 1500 lichamen niet gevonden en zijn er nog steeds of misschien wel opnieuw spanningen tussen verschillende groepen in Bosnië en Srebrenica. De burgemeester van het stadje ontkent dat de genocide heeft plaatsgevonden. En het ontkennen van een genocide wordt gezien als de laatste fase ervan.

De Val van Srebrenica

In De Val van Srebrenica volgen de makers Misha Melita en Marjolein Koster de gebeurtenissen in Srebrenica van dag tot dag. Vandaag kun je aflevering acht van de podcast De Val van Srebrenica luisteren. Hier of via de bekende podcastkanalen.