Medeoprichter Leefbaar Nederland blikt 25 jaar na oprichting terug: 'Fortuyn hield zich niet aan de afspraak'

Landelijke ambities na lokaal succes

Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 1998 deden Leefbaar Utrecht en Leefbaar Hilversum het goed. Die successen waren uiteindelijk de inspiratie voor deelname aan de landelijke verkiezingen. Wat voor partijen waren dat? "Het waren lokale partijen die gemotiveerd door wat er allemaal mis was in hun stad. Vooral de afstand tussen de bevolking en de politiek. We vonden het belangrijk om niet te blijven schreeuwen vanaf de zijkant, maar zelf te kijken wat we zelf daaraan konden doen."

Hun focus lag op inhoudelijke politiek, niet op populistische retoriek, vertelt Schnetz. Ondanks deze intenties kregen ze vaak het label 'populistisch' opgeplakt, iets wat ze afwezen. Schnetz benadrukt: "Ik voel me daar niet bij thuis, maar het was een hardnekkig vooroordeel. Wij probeerden altijd vanuit de inhoud politiek te bedrijven. Dat bleek wel uit het verkiezingsprogramma dat we hadden opgesteld, dat was het grootste en dikste van heel Utrecht destijds."

Leider gezocht

Toen Leefbaar Nederland landelijke ambities kreeg, zochten ze naar een geschikte leider. De keuze viel uiteindelijk op Pim Fortuyn, hoewel hij aanvankelijk sceptisch werd ontvangen vanwege zijn rechtse profiel. Waarom kozen ze voor hem? "Zowel Jan Nagel, Henk Westbroek als ik kwamen uit een linkse kerk voort, en hij had een rechts profiel. In eerste instantie was ik daarom niet zo enthousiast. We gingen het gesprek toch aan en dat was een bijzonder aangenaam gesprek." Hij werd met een overtuigende meerderheid gekozen, en zette zijn handtekening onder het verkiezingsprogramma. "Wij gingen er vanuit dat wij ons programma gingen uitvoeren."

Het beruchte Volkskrant-interview

Het pad naar landelijk succes was echter hobbelig. Een berucht interview met de Volkskrant veroorzaakte een crisis binnen de partij. Schnetz herinnert zich: "Alle media wilde een exclusief interview met Fortuyn. Ik had connecties bij de Volkskrant, dus toen is de keuze daarop gevallen. We hadden het goed voorbereid, alleen is het interview toen volstrekt anders gelopen. Fortuyn nam toen afstand van de afspraken die we hadden gemaakt." En dat creëerde een onhoudbare situatie, vertelt Schnetz: "De avond na het interview was er een bestuursvergadering uitgeschreven. Ik had me al voorgenomen, als Fortuyn zou blijven, dan zou ik afscheid nemen. Dat liep anders, het hele bestuur was het eens over de onhoudbare situatie. Fortuyn is toen vertrokken."

Twee zetels

Na het vertrek ging Leefbaar Nederland op zoek naar een vervanger: "We hebben toen een screening gedaan en Fred Teeven kwam bovendrijven."Met de nieuwe lijsttrekker behaalde de partij twee zetels bij de verkiezingen van 2002. "Omdat we minder dan 10 zetels, stapte ik toen op." Maar na enkele tumultueuze jaren werd de partij in 2007 opgeheven. Reflecterend op de politieke ontwikkelingen sindsdien, is Schnetz kritisch. Hij betreurt de huidige rechtse koers van Nederland: "Mijn hart klopt links. Ik ben bang dat het gewoon een drama wordt. We hebben het toen met de LPF ook gezien - dit wordt net zo een gekunsteld kabinet en gekunstelde coalitie."