Kamp Erika: het bijna vergeten concentratiekamp van Nederland

De bewakers

Het verhaal van Kamp Erika is opvallend. Niet alleen vanwege de relatieve onbekendheid, maar ook vanwege de extreme geweldscultuur die heerste onder de (veelal Nederlandse) bewakers. Het kamp viel in tegenstelling tot de vier andere Nederlandse kampen niet onder de Duitse politie, en dat gaf de kampcommandant, een voormalig paardenslager, vrij spel om het kamppersoneel te rekruteren. Dat werden veelal Nederlanders uit de directe omgeving van Ommen.

"Veel van die mannen hadden toch wel moeilijke leefomstandigheden gehad", vertelt Den Boer. "Ze waren bijvoorbeeld werkloos geworden tijdens de crisis waardoor ze gefrustreerd waren over hun leven. Veel van hen waren lid van de NSB, maar niet allemaal, en zeker niet omdat ze er zo ideologisch instonden."

Extreme geweldscultuur

Doordat de bewakers waren voorbereid op gevangenen waar ze mee mochten doen wat ze wilden, ontstond er volgens Den Boer een extreme geweldscultuur: "Een derde onttrok zich aan geweld, een derde werd gewelddadig maar ging niet mee in extremen en een derde ging heel ver in hun geweld, daar zat een soort fanatisme achter", vertelt Den Boer.

Den Boer legt uit dat er verschillende studies over daderschap bestaan die de oorzaak van geweld kunnen beargumenteren. "Je hebt twee stromingen, de een geeft aan dat de situatie bepalend is en de andere stroming geeft aan dat je moet kijken naar iemands karakter."

Kamp Erika is interessant omdat de groep die niet gewelddadig is geworden, in exact dezelfde omstandigheden verkeerde als de groep die wel gewelddadig werd. "Het is echter moeilijk om alleen met dossiers van het nationaal archief iets te zeggen, ik wil niet zeggen dat mijn informatie compleet is. Daarnaast verschilden de mannen in achtergrond en karakter, deze kun je niet over één lijn trekken."