Abdelkader Benali: 'Het spijt me zeer voor de misplaatste grappen over Joodse Nederlanders'

Stilte

Omdat er elk jaar nieuwe verhalen over de Tweede Wereldoorlog bij komen, staan we op 4 mei twee minuten stil. Als kind maakte dat jaarlijkse ritueel diepe indruk op me. Nederlanders houden van praten. We krijgen het geouwehoer met de paplepel ingegoten. In kringgesprekken, op verjaardagen: zelfs begrafenissen gaan niet in stilte voorbij. Er is overal en altijd wel taal om ons overeind te helpen.

Maar op 4 mei viel alles stil. In dat zwijgen hoorde ik de verhalen over de oorlog die niet verteld werden. Verhalen over verraad, collaboratie en vernietiging, maar ook verzet en ontreddering. Verhalen over mensen die hun verhaal nooit meer kunnen navertellen. Op dat moment voelde ik dat geschiedenis in je lichaam kan werken, je zwaar kan maken. Dat is de zwaartekracht van 4 mei.

4 mei-voordracht

Het was dan ook een grote eer dat ik werd gevraagd om de 4 mei-voordracht te houden. Ik wilde het hebben over die blik van de buitenstaander op een een heilig ritueel dat, hoewel het niets met godsdienst te maken heeft, een bijkans sacraal karakter draagt. Ik zie het als de hoogmis van het humanisme. Luisteren. Horen. Vertellen. Doorgeven. Ik wilde respect betonen voor deze traditie. En ik wilde vertellen over hoe de wandaden van nazi-Duitsland en het fascisme ook mijn familie in Marokko hadden geraakt. Met dat verhaal wilde ik laten zien dat die dag ook voor ogenschijnlijke buitenstaanders een dag een actuele dag is geladen met urgentie en pijn en verdriet. Alles in proportie, met nuance, met veel ruimte voor de stilte. Want in de stilte hoor je elkaar en creëer je gemeenschappelijkheid. De stilte biedt ruimte voor iedereen, dat maakt die stilte zo mooi. Luister en je zal horen, begrijpen, helen, groeien.

Spijt

Het heeft niet zo mogen zijn. Mijn lezing gaat daar op die dag op dat podium niet door. Misplaatste grappen over Joodse Nederlanders maken mij niet tot een geschikte spreker. Ook na uitvoerig praten met vertegenwoordigers van Joodse organisaties ging de twijfel niet weg. En dat spijt me zeer. Het was nooit mijn bedoeling om mensen te kwetsen, toen niet, nu niet, morgen niet. Nooit niet. Mijn excuses. Ik heb me teruggetrokken. Ik wil niet dat er op die 4 mei, als daar in Nieuwe Kerk, in het hele land ieder op zijn eigen manier bij de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog zit, dat er ook maar één nabestaande van de Holocaust twijfel bij me voelt. Dat mag niet.

Een nieuw perspectief

In mijn voordracht wilde ik mijn verhaal over de oorlog toevoegen aan al die andere verhalen, een nieuw perspectief om naast die andere te leggen, om zo te spiegelen en tot een gesprek te komen. Om dat wat ons dierbaar is, herdenken en herinneren, een groot en grootser karakter te geven, wetende dat deze dag ook onder niet-Westerse Nederlanders heel veel indruk maakt. Ook zij zoeken aansluiting.

Nogmaals, die stilte is oneindig groot. Menselijke waardigheid vindt in stilte een huis, maakt niet uit waar je vandaan komt of waar je naartoe gaat. De stilte is groot genoeg voor iedereen.

Liever luisteren?

Niets missen van OVT?

Hou dan de website van OVT in de gaten, abonneer je op de podcast, of volg het programma via Facebook en Twitter.