'De prijs van de monarchie is te hoog'

De Republikein

Donderdag zat ik net het tijdschrift De Republikein te lezen toen het bericht kwam dat koningin Elizabeth was overleden. Dat blad noemt haar Tante Betje. Spotternij, maar mij beving een gevoel van deernis: wat een bestaan, nooit een eigen leven!

Elizabeth was 12 toen ze als kroonprinses in een gouden kooi werd opgesloten. Haar oom Edward VIII hield teveel van een gescheiden Amerikaanse dame en ook van Hitler, om koning te mogen blijven. Je mag als koning niet eens een losbol en een beetje fascist zijn.

Daarom moest Elizabeth’ vader George hem opvolgen en dat was ziekelijk verlegen en geremd als hij was, een persoonlijke ramp. Zag u The King’s Speech met Colin Firth als de stotterende George? Hartveroverende koning maar gekweld door angsten voor publiek optreden, dus volkomen ongeschikt voor het ambt. Toch moest hij koning blijven. Elizabeths moeder bleef haar zwager en diens Amerikaanse vrouw altijd kwalijk nemen dat ze haar man in die pijnlijke positie hadden gebracht.

Pomp en praal

Ik was twaalf toen Elizabeth gekroond werd en mijn moeder die vond dat ik meer van de wereld moest zien dan ons Veluwse dorp, troonde mij mee naar de bioscoop Luxor in Arnhem, die de reportage van de Coronation vertoonde. Wat een pomp en praal! Elizabeth was 26, een leeftijd om nog lekker te keten, maar haar keurslijf zat al strak.

Wij hadden toen een koningin die in Amerika de wereldvrede door liefde en ontwapening wilde prediken. Daar stak minister van Buitenlandse Zaken Dirk Stikker, oud-directer van Heineken, een stokje voor waarop Juliana gefrustreerd uitriep: "Wat wilt u dan dat ik zeg? 'Het bier is weer best?’" Je mocht niks als koningin.

Die schöne Prinzessin ist tot

Wat kreeg Elizabeth in haar leven niet allemaal te verduren! Op 31 augustus '97 wandelde ik over de Gotthard waar de herbergierster van zo’n oude Alpenhoeve, schuilend onder een rieten dak gestut door zware balken, ons zichtbaar geschokt kwam aanzegden: "Die schöne Prinzessin ist tot." Dat ook nog!

De koningin had niet alleen de dodelijke concurrentie van haar knappe schoondochter te duchten gekregen, maar nu ook haar dodelijke ongeluk, en bovendien nog de bittere verwijten dat ze niet opzichtig genoeg om haar rouwde.

Tel daarbij op de roerselen rond haar losbandige zuster Margaret, de drie gestrande huwelijken van haar kinderen, het weerzinwekkende wangedrag van een zoon, de vaandelvlucht van een kleinzoon en diens vrouw, de dood van haar gemaal. Dit alles in het steeds minder ontziende licht van de publiciteit. En dat levenslang want een Engelse vorst hoort niet af te treden als ie er genoeg van heeft.

Prijs van de monarchie

Is de monarchie dat waard? Kunnen we niet beter met zijn allen een staatshoofd kiezen, dat na verloop van tijd weer mag ophoepelen? Dan kregen we zoals vroeger steevast werd gezegd, ongetwijfeld een Joseph Luns als president. En nu? Johan Remkes, Matthijs van Nieuwkerk, Caroline van der Plas? Willen we dat? Nee toch?

Maar de prijs van de monarchie is te hoog. Je berooft een mens in strijd met de mensenrechten van elke persoonlijke vrijheid. Elizabeth wilde soms een kleinigheid wijzigen in een wet voor haar geliefde Schotland, maar nee: tittel noch jota! Alleen wuiven en linten doorknippen. Dat het koningschap een keurslijf is, is nog te zwak uitgedrukt, het is een dwangbuis.

Arme Amalia.