Haalt een epidemie het goede of het slechte in de mens naar boven?
- Nieuws
- Haalt een epidemie het goede of het slechte in de mens naar boven?
Ineke Sluiter is hoogleraar Griekse taal- en letterkunde en krijgt de afgelopen weken vaak de vraag hoe mensen in de oudheid omgingen met situaties zoals ziekte, dood en epidemieën. "We hebben dit allemaal nog nooit meegemaakt en dan biedt literatuur en geschiedschrijving een archief aan menselijke ervaringen."
De vicevoorzitter van de KNAW noemt deze werken uit de oudheid de 'gestolde weergave'. Zo krijgen we iets van de ervaringen van de mensen van toen mee.
Video niet beschikbaar
Tyfus in Athene
Eén van de werken die Sluiter als voorbeeld aanhaalt in Spraakmakers, is dat van de Griekse geschiedschrijver Thucydides. In het jaar 430 is Athene in oorlog met Sparta én wordt geteisterd door een dodelijke epidemie, waarschijnlijk de tyfus. Ook de schrijver zelf raakt besmet, maar hij overleeft het.
Menselijke natuur
Het werk van Thucydides kan volgens Sluiter antwoord geven op de vraag wat blootstelling aan epidemieën en een uiterst stressvolle situatie betekent voor mensen. "Hij is vooral benieuwd hoe het zit met de menselijke natuur. Hoe gaan mensen met elkaar om?"
Hij beschrijft zaken waar we het nu ook over hebben, zegt Sluiter. "Dat je bij mensen uit de buurt moet blijven die het hebben, anders krijg je het waarschijnlijk zelf ook. Ook dat het moed vereist om voor de zieken te blijven zorgen en dat de moedigste waarschijnlijk zelf ook zullen bezwijken."
Er komt geen morgen meer, dus laten we dat feestje maar houden
De moraal van mensen
Ook beschrijft hij wat de virusuitbarsting doet met de moraal van mensen. "Mensen raken moedeloos of geven het op", aldus Sluiter. "Of ze denken: er komt geen morgen meer, dus laten we dat feestje maar houden." Sommige stadsgenoten worden zelfzuchtig en stelen de brandstapels voor hun doden van andere families in de rouw.
Goed of slecht?
Wat veel mensen zich afvragen over de geschiedschrijver is of hij een pessimist of een optimist is over de menselijke natuur. Sluiter: "De vraag is eigenlijk of die ziekte onze ware aard laat zien? Zijn we zó lelijk? En zijn we in tijden van vrede aardig, maar is dit maar een dun laagje vernis?"
Zwart wit
Volgens Sluiter zit Thucydides er waarschijnlijk tussenin. Er zijn mechanisme die verklaren waarom we doen wat we doen in bepaalde situaties. Ook in de oudheid zag Thucydides al dat de menselijke natuur voorspelbare kenmerken heeft. Sluiter: "Hij verkent heel genuanceerd onder welke omstandigheden er iets gebeurd en wat de menselijke reactie daarop is."
Wat kunnen we leren van beroemde epidemieën uit het verleden?
Download de NPO Radio 1-app
Met onze app mis je niks. Of het nou gaat om nieuws uit binnen- en buitenland, sport, tech of entertainment; met de NPO Radio 1-app ben je altijd op de hoogte. Download 'm hier voor iOS en hier voor Android.
