Theatermaker Giovanni Brand: 'De term zigeuner kan écht niet meer'

Standbeeld

Als de theatermaker een standbeeld voor iemand kon oprichten dan zou dat voor Luminita Cioaba zijn. “Roma volken hebben vooral een orale vertelcultuur en de meeste literatuur wordt óver Roma geschreven in plaats van dóór. Luminita Cioaba is een van de weinige Rom schrijvers, ze schrijft práchtige gedichten.” De ontmoeting met de auteur voelde voor Giovanni bijna aan als een lotsbestemming zegt hij: “Twee keer appte ze me precies bij aankomst in Roemenië, op het vliegveld en een keer op het treinstation, terwijl ik geen tijdstip had doorgegeven aan haar. Ik dacht: Wat probeert het universum mij te vertellen?”

Jeugd

De theatermaker geeft tijdens onze speeddate-rubriek aan dat hij de puberteit het liefst zou willen overslaan. Toch nemen we hem mee terug in de tijd.

“Mijn jeugd was eigenlijk heel erg fijn. Ik groeide op met mijn vader, moeder en zus in een hele rustige woonwijk in Rotterdam. Als kind vond ik het leuk om te verdwijnen in fantasiewerelden. In de weekenden ging ik graag naar het woonwagenkamp waar mijn familie woonde. Het fijne daar was dat ik alles leek te mogen en dat er niet op me gelet werd. Dat was als kind een enorme vrijheid.”

In eerste instantie hadden Giovanni en zijn familie zelf ook vooroordelen over Roma. “Zelfs onder woonwagenbewoners heerst er een bepaalde mening over Roma.” Maar sinds de ontdekking van zijn Roma-roots, zijn zoektocht naar (h)erkenning en zijn reis naar Roemenië veranderde dat. “Hier in Nederland was ik altijd een beetje verlegen en durfde ik eigenlijk niet te zeggen dat ik Rom was, maar in Roemenië zagen ze me meteen als een onderdeel van de gemeenschap. Moest ik bij ontmoetingen met Nederlandse Roms mijn afkomst bewijzen, in Roemenië zagen ze de gelijkenissen. Ik hoefde niks te bewijzen. Sinds die reis is er veel veranderd in hoe ik mezelf zie en hoe ik m’n roots benoem. De woonwagencultuur kan je omschrijven als macho. Ik val op mannen en dacht dat ik niet veilig zou zijn onder de Roma cultuur. Achteraf gezien had ik die acceptatie van de gemeenschap meteen voor mezelf afgesloten door mijn eigen angst die ik op hen geprojecteerd had.”

Een streep door 'zigeuner'

In Giovanni’s theaterstukken zet hij heel bewust een streep door het woord 'zigeuner'. "Dat is een benaming die Roma en Sinti niet voor zichzelf hebben bedacht. Het is een verzamelnaam die stamt uit ongeveer 1471 toen veel Roms als slaafgemaakten moesten werken in Europa. In Roemenië wordt de Roma bevolking er nog altijd mee uitgescholden op straat. En ook Nederland is nog veel racisme."

Het podium op

Als theatermaker met Roma-roots zit Giovanni niet stil. Op 4 mei, direct na dodenherdenking is zijn voorstelling De Laatste Getuigen te zien. Daarin wordt het vergeten Holocaust verhaal verteld over de vervolging van de Roma en Sinti tijdens de Tweede Wereldoorlog. Historisch, want het stuk wordt gespeeld in de Haagse schouwburg en het is voor het eerst dat dit verhaal een groot podium krijgt. Daarnaast levert Giovanni steeds óók activistisch werk zoals in de aankomende theatervoorstelling Zanger Zonder Volk. Dat is een kijkje in de huidige situatie van woonwagenbewoners en alle problematiek rondom vestiging, scholing en discriminatie die (logischerwijs helaas) van invloed is op het welzijn van de woonwagenbewoners.

“Ik hoop met mijn werk te bereiken dat er meer begrip komt voor Roma, meer gelijkheid. En dat jongeren die mijn stukken zien denken: Dat kan ik ook.”

Fotocredits: Sanja Marusic