Annette Apon: 'Over goede spionnen zul je nooit iets horen'

Annette Apon maakte eerder al filmische portretten van Fien de la Mar en Henriette Roland Holst. Ze heeft een fascinatie voor de levensverhalen van sterke vrouwen uit die periode. Haar films maakt ze op basis van archiefbeelden en verhalen uit die tijd. Voor de film van Brandt was de biografie van Gerard Aalders die in 2003 verscheen het startpunt.

Geheime wens

Apon: "Ik had al jaren de geheime wens om een spionagefilm te maken, maar nog geen aanknopingspunt voor een Nederlands verhaal. Bij het uitkomen van de biografie wist ik meteen dat dit de uitgelezen kans was om hier een spannende film van de maken. Spionage is het basisidee voor veel spannende films. Er moet altijd een geheim ontrafeld worden. Het leuke aan spionnen is dat ze zich anders voordoen dan ze zijn en daarmee kom je bij de essentie van film. Het spel met de werkelijkheid is een rode draad in het leven van Leonie Brandt."

"Wat me onmiddellijk innam voor haar is dat ze een actrice is die spion is geworden, een geweldig uitgangspunt. Ze schreef zelf toneelstukken, ze wist hoe je een scène moet opbouwen. Als ze tegenover een SD officier stond, kon ze een scène spelen en had ze een feilloos gevoel voor de zwakke plekken van zo'n man. Waar-ie op tippelt. Hoe iemand functioneert. In zo'n gesprek kon ze iemand precies krijgen waar ze hem hebben wilde. Dat is zo fascinerend. Dus een goede actrice, maar ook een goede dramaturge."

Smokkelen als tiener

"Leonie Brandt is in 1901 geboren en groeide als Duitse op in een mijnwerkersfamilie", vertelt Apon. "Ze vond het dorp waar ze opgroeide helemaal niks, veel te bekrompen. Ten tijde van de Eerste Wereldoorlog was ze een tiener en in de grensstreek waar ze woonde begon ze met smokkelen.

Op haar veertiende is ze gesnapt door douaniers die haar een uitweg boden om haar straf te ontlopen. Ze mocht doorgaan met smokkelen, maar daar moest ze iets voor terugdoen. Ze kreeg een jas die ze in Nederland moest omwisselen voor een andere. In de voering van die jas zaten berichten verstopt."

In de jaren '20 vertrok Brandt naar Amsterdam waar ze eerst verpleegster en toen actrice werd. Via haar contacten in het Victoria Hotel voor de oorlog werd ze eerst spionne voor Nederland, later ook voor voor Duitsland.

Een goede spion is dubbelspion

Apon: "Elke goede spion is ook dubbelspion, want je moet infiltreren in het domein van de vijand om echt interessante info krijgen en dus ook dingen leveren. Als vrouw van Duitse origine kon ze ook doen alsof ze loyaal aan de nazi's was. We weten niet zeker of haar loyaliteit echt helemaal bij de Nederlandse geheime dienst lag."

"Ze is betrapt en opgepakt in Duitsland wegens landverraad. Ze is in Ravensbrück gevangen gezet en heeft dat overleefd. De verhalen over haar in het kamp zijn heel wisselend. Ze heeft manipulatieve kwaliteiten ingezet om zichzelf en andere vrouwen door de slechte omstandigheden heen te helpen."

Aanstaande zaterdag 27 juni is de film in een korte versie te zien om 23.05 uur op NPO 2.

Kunststof Radio

Het cultuur- en mediaprogramma van NTR van maandag tot en met donderdag te horen tussen 19.30 en 20.30 uur op NPO Radio 1 of op elk moment terug te luisteren als podcast. Volg Kunststof op Twitter, Facebook en Instagram.