Berthe Morisot, de onbekende grondlegger van het impressionisme

Als mensen Berthe Morisot kennen, dan is het als model van Édouard Manet, maar in haar eigen tijd (de 19e eeuw) was deze vrouw heel bekend. Haar werk hangt weliswaar in grote musea en ook is ze de vrouwelijke schilder van wie het werk op veilingen het meeste opbrengt, maar toch heeft dit niet geleid tot bekendheid bij het grote publiek. Via eBay kwam Klaas Bense op het spoor van Berthe Morisot. Zijn zoektocht leidde uiteindelijk tot de documentaire Morisot - Moed, storm en liefde, die vanaf vandaag in de bioscoop draait.

Een 'typisch vrouwenleven in een vrouwonvriendelijke tijd'

Het algemene idee in de 19e eeuw was dat vrouwen vooral op aarde waren 'om het hart van de man te verwarmen en kinderen te baren'. Berthe groeide op in die cultuur, met die spelregels en leidde volgens Groenteman in Nooit Meer Slapen dan ook een 'typisch vrouwenleven in een vrouwonvriendelijke tijd'. Berthe schilderde altijd thuis, want ze had geen eigen atelier. Bense: "De gedachte dat zij als vrouw alleen naar een atelier zou gaan, zou reden kunnen zijn voor roddels, napraat, dus dat werd niet gedaan. Elke avond ruimde zij alle spulletjes weer op in de kast en dan ging zij weer terug naar haar normale oude leven. Het leven dat van haar verwacht werd."

Klaargestoomd voor een huwelijk in de betere kringen

De vrouwen werden in Berthes tijd klaargestoomd voor een huwelijk in de betere kringen, een huwelijk waarin ze moesten kunnen pianospelen en schilderen, maar allemaal slechts een beetje. Het mocht vooral niet te goed worden. Ook kunsthistorica Karin Haanappel, schrijver van Herstory of Art (2012), is duidelijk over de spagaat waarin Berthe zich bevond: "Zij heeft kunst geleerd om een mooie plek te veroveren op de huwelijksmarkt. Dat hoorde bij die gegoede kringen. Haar ultieme levensdoel, bij geboorte al, was een goede moeder worden. Daarvoor moest je dus trouwen in die tijd. Je moet trouwen, moeder worden, dat hele huishouden bestieren. En zij voelde van binnen iets anders." Berthe wilde meer en trouwde pas toen zij al over de dertig was.

In het Louvre, waar zij was om werken te kopiëren (iets wat in die tijd heel gebruikelijk was), ontmoette zij de flamboyante schilder Édouard Manet. Deze schilder, die in die tijd de status van een 'controversiële popster' had, was erg onder de indruk was van Berthes 'donkere' kant. Ze kregen een vriendschappelijke relatie en Berthe was ook enkele jaren zijn model. Uiteindelijk trouwde Berthe met zijn broer, Eugène Manet, met wie zij dochter Julie kreeg. Berthe stierf aan een longontsteking en is bijgezet in het familiegraf waar ook de beide broers Manet liggen.

Overdonderend mooie schilderijen

Alle kenners zijn het er over eens: Berthe was heel erg goed als schilder. "Het komt vanuit haar ziel", aldus Haanappel en ook presentator Peter de Bie van Nieuwsweekend noemt de schilderijen 'overdonderend mooi'. De documentaire van Klaas Bense geeft volgens Haanappel een goed beeld geeft van het leven en de betekenis van Berthe Morisot, maar ze heeft moeite met de suggestie dat Berthe een verhouding had met Édouard Manet. "Daar zijn totaal geen bewijzen voor, dat zijn aannames die een eigen leven zijn gaan leiden."

Inspiratiebron voor rappende vrouwen

De ontwikkeling van Berthe wordt in de documentaire afgezet tegen de teksten van de jonge Franse vrouwelijk rapper Cayenne. Hiermee is de documentaire ook een feministisch portret geworden over de rol van de vrouw toen en nu. "Wij zijn allemaal een beetje Morisot" rapt Cayenne in de documentaire. Een fantastische vondst, die rapper, volgens iedereen die de film al heeft gezien.

Meer over de documentaire Morisot

Meer informatie over de film vind je op de website van Mokum Film en de website over de documentaire Moriset.De film draait vanaf vrouwendag 8 maart 2018 in de bioscoop. Waar en wanneer kun je zien in de Filmladder.

Morisot - Moed, storm en liefde zal worden uitgezonden in Het Uur van de Wolf, en staat vooralsnog geprogrammeerd op 28 juni 2018 om 22.55 uur op NPO2.

Meer over het onderzoek naar vrouwelijke kunstenaars vind je op de website van Karin Haanappel.