Jessica van Geel: 'Als historici geen boeken schrijven over mensen, dan verdwijnen die verhalen'

Fel en onverschrokken

Op de cover van het boek kijkt Truus van Lier de lezer recht aan. Jessica van Geel is gefascineerd door het beeld: “Deze foto is zo enorm krachtig. Later in het onderzoek kwam ik erachter dat het waarschijnlijk gaat om haar arrestatiefoto. Er zit een felheid en onverschrokkenheid in haar blik. Ze kijkt vastberaden en totaal niet wanhopig. En toch zit er ook iets liefs en zachts in haar ogen.”

“Ik wil echt dat je in mijn boek bij Truus van Lier bent. En dat je voelt wat zij heeft meegemaakt.” Van Geel had bijna geen bronnen van Truus van Lier zelf. De omgeving, de Tweede Wereldoorlog, was natuurlijk wel heel goed beschreven. “Dus ik moest iemand gaan laten leven van wie ik geen bronnen heb, in een wereld die bijna van dag tot dag beschreven is. Ik moest meer invullen, meer sturen, want ik wil dat je erbij bent. Ik heb gedachtes aan haar toegeschreven en haar in situaties geplaatst, op basis van bronnen van anderen.” Het moest een leesbaar boek worden, waarin Truus van Lier net zo levendig zou worden verbeeld als op de coverfoto.

Het verzet

Wie komt er in verzet en wie niet. “Vooral veel mensen niet, natuurlijk.” Ze dacht bij een verzetsstrijder altijd aan een Rutger Hauer-achtige figuur. Maar uit onderzoek bleek juist dat mensen bij het verzet betrokken raakten als iemand hen iets vroeg te doen. Als je die persoon vertrouwde, dan deed je dat. “Dat begint vaak klein, een briefje afleveren, dan een pakketje, dan geld en dan een man naar een ander adres brengen.”

Voor Truus is het waarschijnlijk haar familiegeschiedenis die ervoor zorgde dat ze in verzet kwam. Haar vaders vooraanstaande familie was joods, stond nauw in contact met Duitsland en wist al vroeg van het gevaar dat daar voor joden opdoemde met de komst van het nazisme. Daarnaast was haar studentenvereniging bepalend voor de keuze om in verzet te komen. Bij de UVSV leerde ze mensen kennen die ze vertrouwde.

Sachsenhausen

Na de aanslag die Truus van Lier pleegde, dook ze onder, maar werd ze verraden door een medelid van CS6, de verzetsgroep waar ze deel van uitmaakte. De hele groep werd stuk voor stuk opgepakt en belandde in de gevangenis. Er werd met veel moeite door de Duitsers een schijnproces gehouden waarin alle aangeklaagden werden veroordeeld. De mannelijke leden werden na het vonnis vrijwel meteen geëxecuteerd in de duinen bij Overveen. Vrouwen werden in die tijd minder hard aangepakt dan mannen, dat wisten Truus en haar groep ook.

Truus van Lier en twee andere vrouwen werden naar kamp Sachsenhausen bij Berlijn gebracht. De Duitsers waren in 1943 bang voor teveel onrust onder de bevolking als ze Nederlandse vrouwen zouden fusilleren. In Sachsenhausen werden de drie vrouwen na aankomst meteen gedood. “Zal ze hoop hebben gehad, dat het goed zou komen, onderweg naar Sachsenhausen? Ik betwijfel dat. Inmiddels was wel duidelijk dat de Duitsers heel fel tegen deze groep optraden, dat er tot in de hoogste regionen over meegedacht werd.”

Juist omdat Van Geel zelf veel heeft moeten invullen over Truus van Lier, voelt ze zich sterk verantwoordelijk voor hoe ze haar verhaal vertelt. En verantwoordelijk voor het feit dat ze het verhaal vertelt. “Als historici geen boeken schrijven over mensen, dan verdwijnen die verhalen.”