Moedeloos over de toekomst? Zo zie je de wereld weer door een roze bril

Dat we moedeloos zijn, heeft te maken met de diverse crises van de afgelopen jaren, vermoedt Van Belkom. Denk aan de coronacrisis, de gevolgen van klimaatverandering en de verschillende oorlogen van deze tijd, maar ook bijvoorbeeld de toeslagenaffaire. "We hebben te maken met milieuproblematiek en technologische ontwikkelingen die we niet goed kunnen vatten."

Collectieve apathie

Als je het idee hebt dat je geen invloed hebt op je toekomst, kun je daar "erg passief" van worden. En die passiviteit kan ervoor zorgen dat populistische politieke stormen "voet aan de grond" krijgen, omdat ze zeggen alles voor die personen wel even op te lossen. "Ik denk dat we dat moeten bestrijden, dat gevoel van moedeloosheid. Het is een soort van collectieve apathie", stelt Van Belkom.

Gekaapte toekomst

Drie op de vijf mensen in Nederland ervaart deze moedeloosheid, zegt onderzoek van Sociaal Cultureel Planbureau (SCP). Bij Motivaction keken ze naar dit gevoel bij jongeren en ook zij maken zich zorgen dat hun toekomst "gekaapt" wordt. De problemen die er op dit moment zijn in de wereld komen door een "korte termijnblik", vanuit het idee dat "urgente dingen" nu geregeld moeten worden, aldus Van Belkom. "Er wordt onvoldoende over die lange termijn nagedacht."

Voedingsbodem

Zelf invloed uitoefenen op je toekomst biedt perspectief en geeft motivatie, gaat Van Belkom verder. "Een soort droomloze samenleving is ook een voedingsbodem voor passiviteit." Ook de overheid maakt zich hier schuldig aan. "Vaak moeten onze voeten nat worden voordat we in beweging komen."

Aannames

Toekomstdenken kun je wel leren, vertelt Van Belkom. Daarbij is het belangrijk om in het achterhoofd te houden dat je aannames maakt. Om die bloot te leggen, adviseert Van Belkom om met andersdenkenden in gesprek te gaan. "Dat is in deze tijd volgens mij ook wel een uitdaging."

Invloed uitoefenen

Veel scenario's hoeven je niet te "overkomen" wanneer je doet aan toekomstdenken. "En er zijn ook heel veel dingen waar je als collectief wel degelijk invloed op kunt hebben", aldus Van Belkom. "Veel mensen zullen dan denken: wat kan ik daar nou aan doen? Maar als collectief kun je heel veel doen."

Klein beginnen

Er zijn natuurlijk ook meerdere toekomstscenario's denkbaar, aangezien de toekomst niet vastligt. Het kan alle kanten opgaan. Erover nadenken is ook een privilege, zegt Van Belkom. "Het is een soort luxe om de tijd en ruimte te hebben om te kunnen vooruitzien." Maar een klein begin is eigenlijk al toekomstdenken, meent Van Belkom. "Laten we nou niet net doen alsof alleen Elon Musk met zijn ruimtereizen naar Mars de toekomst is."