Wie was de Brabantse fascist en priester Wouter Lutkie?

“Het is een man die nooit enige genieting á la Casanova of Dali heeft nagejaagd”, vertelt hij in NOS Met het Oog op Morgen. “Het was een hele merkwaardige man.”

Beroemd én onbekend

In zijn tijd was Wouter Lutkie, volgens Renders, een enorm beroemde man. Maar anno 2022 weet bijna niemand wie hij was. “Hij komt duizenden keren voor in de kranten van de jaren 30, 40 en 50.” Lutkie begon zijn leven als handelsman, maar in zijn twintigerjaren bedacht hij dat hij priester wilde worden. “Dat werd hij dan ook. Hij ging studeren en hij kenmerkte zich ook door tegen alles te zijn. Hij wilde naar de universiteit in Nijmegen. Dat vond de Bisschop niet goed en als snel vond hij zijn doel in het leven: het fascisme.”

Fascisme

“Hij dacht: het fascisme houdt van de corporatieve gedachten. Dat lijkt wel een beetje katholicisme. Mussolini was net aan de macht gekomen in Italië. En dus is hij zijn hele leven bezig geweest om dat fascisme te promoten”, vertelt Renders. “Hij was wel priester en priesters mochten niet over politiek publiceren of bij politieke partijen zijn.” Daar trok de fascistische priester niets van aan. “Lutkie wrong zich in allerlei verschillende verenigingen en als hij daar niet tussen kwam, dan richtte hij ze op.”

Hij had contact met allerlei verschillende fascistische bonden. “Hij dacht aan het begin van de jaren dertig: ik ga een leider zoeken.” Hij vond de Amsterdamse marktkoopman Jan Baars. “Die kon ontzettend goed spreken, maar was ook een ongeleid projectiel. Dat liep dus helemaal mis, zoals eigenlijk alles in het leven van Lutkie.”

Mussolini

“Als je fascist was in de jaren 20 en zeker in de jaren 30. Dan was de grote leider Mussolini.” Wouter Lutkie is dan ook wel zeven keer op bezoek geweest bij de fascistische leider van Italië. Het begon echter bij een schilderij van Jan Toorop. “Dat was ook een aanhanger van Mussolini en die had hem getekend. Lutkie zag daar direct de kans in om Mussolini te ontmoeten. Hij vroeg dus audiëntie aan. Dat kon, want hij had overal contacten. Overal in Europa kende hij wel fascisten, intellectuelen en priesters. Zo kwam hij dus bij Mussolini”, legt Renders uit.

Collaborateur

“Hij was fascist, maar hij zei dat hij niks wilde hebben van de NSB en Hitler.” Renders zegt dat dat statement niet klopt. “Nationaalsocialisme was racistische en antisemitisch. Dat was volgens hem het fascisme niet. Maar er zijn toch wel echt heel veel publicaties waarin hij zich heel denigrerend over joden uitlaat.”

“De biograaf van het boek zegt dat hij geen collaborateur was. Dan haalt hij wat mij betreft een retoricatruc uit”, vertelt Renders. “De beroemde Jan Rogier viel hem direct aan en noemde Lutkie een hardcore collaborateur. De biograaf gaat in op twee argumenten van Jan Rogier en dan toont hij aan dat hij geen collaborateur was in die twee argumenten, maar als je door dat boek leest, vind ik dat je er minstens vier vindt waarvan je zegt: hij was wel een collaborateur.”