Geert Mak: 'Populisme lijkt op fascisme'
- Nieuws
- Geert Mak: 'Populisme lijkt op fascisme'
Het algemene idee dat wij in Nederland hebben van D-Day is dat die invasie een kwestie van zekerheden was. Maar daar klopt niks van. Operatie Overlord was, schreef Geert Mak in zijn veelgeprezen werk In Europa, een militaire operatie zoals de wereld die nog niet eerder had gezien. Vandaag is het exact tachtig jaar geleden dat D-Day plaatsvond én het is de dag van de Europese verkiezingen. Wat zou er van Europa zijn geworden als de geallieerden niet waren geland op Normandië? Onder andere hierover vertelt Mak in Kunststof.
Geert Mak, historicus - Kunststof
'Les sanglots longs des violons de l’automne.' Met deze versregel van Paul Verlaine lichtte de BBC op 4 juni 1944 het verzet in over de aanstaande invasie. De voorbereidingen hadden twee jaar geduurd. In Zuid-Engeland waren bijna drie miljoen man verzameld. De invasie werd uitgevoerd door een leger van honderdvijftigduizend man, met zevenduizend schepen, twintigduizend voertuigen en elfduizend vliegtuigen. De hele operatie was tot op de minuut uitgekiend.
D-Day had net zo goed niet kunnen gebeuren
Mak is momenteel bezig met een nieuw boek, over Franklin D. Roosevelt en de New Deal (werktitel: De wisselwachter). "Wat me treft, is dat D-Day net zo goed niet had kunnen gebeuren. Het was een operatie die van zoveel toevalligheden en dubbeltjes op zijn kant afhankelijk was, dat het ook makkelijk anders had kunnen lopen."
Dat de herdenking van D-Day samenvalt met de Europese parlementsverkiezingen is misschien toeval, maar stemt wel tot nadenken. Het proces van Europese eenwording is altijd een proces geweest van verzoening; van een gemeenschappelijk besef bij alle landen op het continent: dit nooit weer. Maar langzamerhand is dat besef verdwenen en is Europa meer een project geworden van overleven. Mak: "Vanwege het klimaat, vanwege de veiligheid, vanwege Afrika en de migratie-tragedie. Die problemen kunnen we alleen gezamenlijk oplossen."
De democratie dreigt de imploderen
De geschiedenis herhaalt zich niet, maar schrijven over FDR en de New Deal voelt voor Mak wel steeds meer als schrijven aan de actualiteit. "Als Biden zegt: 'Wij zijn het arsenaal van de democratie', dan zijn het bijna dezelfde woorden als die van Roosevelt tachtig jaar geleden. Iedereen rende in de jaren dertig heen en weer als een kat voor het onweer, net als nu. De democratie, als een systeem van wellevendheid en respect voor de rechtsstaat, dreigt te imploderen."
Als je nog meer stappen terug doet in de tijd kom je zelfs in de zestiende eeuw terecht, toen met de opkomst van de boekdrukkunst alle fundamenten van de samenleving begonnen te verschuiven. Een periode van paradigmawisseling. Hoe het zal gaan, daar kunnen we onmogelijk iets over zeggen.
Populisme lijkt op fascisme
Het Europese project zal met vallen en opstaan tegenwicht moeten bieden aan het oprukkende populisme en rechts-extremisme, zegt Mak. "Het populisme lijkt op het fascisme. Het nationaalsocialisme was economisch gemotiveerd; nu hebben we nationaalconservatisme, dat meer cultureel bepaald is en zich onder meer verzet tegen minderheden."
En dan is er ook nog de oorlog. Sinds de inval in Oekraïne is alles anders. Mak: "Een langzame escalatie naar een rechtstreeks conflict met Rusland wordt steeds minder denkbeeldig."
De democratie kan zichzelf alleen redden met democratische middelen. "Dat betekent: je iedere dag in het café uitspreken tegen desinformatie en nepnieuws. En morgen (vandaag, red.) naar de stembus gaan."
