Geert Mak: 'Wij zijn schijnheilige dominees'

Kort na het uitbreken van de coronacrisis had ook Geert Mak het gevoel dat de we de impact ervan nog niet kunnen overzien. Hij wist wel meteen dat zijn epiloog in Grote Verwachtingen, het boek dat in november 2019 uitkwam en waarvan al meer dan 100.000 zijn verkocht, achterhaald was. Hij eindigde zijn recente geschiedschrijving over Europa met de Brexit en de onafhankelijkheidsstrijd in Catalonië. Nu verschijnt het extra hoofdstuk als bijlage in de boekhandels.

Hogedrukpan

Mak: "In wetenschap, maar ook geschiedschrijving is intuïtie belangrijk. Ik voelde al langer dat ontwikkelingen binnen de Europese Unie een bepaalde kant uit gingen. Je zag breuklijnen ontstaan die dieper werden. Ik had sterk het gevoel dat ik het boek schrijf over een onttakeling van een economisch en vredessysteem dat na de Tweede Wereldoorlog is ontwikkeld.

Het was lange tijd een oase qua zekerheid en levensstandaard in vergelijking met de rest van de wereld. Ons kon niks gebeuren was het gevoel. Maar ik zag ook die verbrokkeling in het systeem. Onderhuids werkte mijn boek hiernaartoe. Zonder dat we iets van corona wisten, stonden alle signalen al op roetzwart. Zo'n crisis versnelt en verhevigt dit soort processen en werkt als een hogedrukpan."

'Iedere generatie heeft haar oorlog'

"De beklemming voel ik nog steeds", vervolgt Mak. "Zoiets groots als nu heb ik ook nooit meegemaakt. Ik ben van 1946. Ik vroeg aan een vrouw in Sarajevo hoe dat voor haar is. Ze zei: 'mijn grootouders hebben een oorlog meegemaakt, mijn ouders ook en ik dacht gewoon; nu zijn wij aan de beurt. Iedere generatie heeft haar eigen oorlog.' In heel veel landen is dat zo.

"We voelen dat het we nog maar aan het begin staan. Het zal grote repercussies krijgen, positieve maar ook negatieve. De scherpte van de crisis moet nog komen, behalve voor de mensen die met dood, ziekte en faillissementen te maken hebben. We weten nog niet wat de gevolgen in economische zin zullen zijn. Maar je voelt sterk dat mensen ook niet helemaal terug willen naar situatie voor de coronatijd.

"Wat ik zie in Amsterdam is dat de binnenstad zachter is dan ooit, mensen groeten elkaar. Er is saamhorigheid. De binnenstad was in een gekte veranderd. Je voelt sterk de druk in de stad: 'dit willen wij nooit meer'. Maar of die transformatie van een samenleving met andere prioriteiten echt doorzet, is nog zeer onduidelijk."

Politiek

Mak: "De lobby van gevestigde partijen is krachtig. We moeten wel kunnen verantwoorden naar de toekomstige generaties waarom wij KLM blind hebben gesteund en andere dingen niet hebben gestimuleerd. In feite hebben we daarmee geld geleend van de toekomstige generaties. Daarom kan ik me zo kwaad maken over de kortzichtigheid van sommige politici.

"Er wordt ook gebruikgemaakt van een crisis. Vanaf de middeleeuwen, onder andere na de pest kregen overheden bevoegdheden die ver gaan en die ze willen houden tot ver na de crisis. Ook in Nederland met het voorstel voor een noodwet. Je ziet bijvoorbeeld een diepere kloof tussen Noord- en Zuid-Europese landen. In Portugal krijgen ze ongeveer een bloedspuwing als ze de naam Wobke Hoekstra uitspreken. Die opereerde niet zo handig, was ook helemaal niet nodig geweest.

"Je moet verder kijken en voorkomen dat de euro klapt en daardoor de Europese gemeenschap in gevaar komt. Kijk verder, kijk naar je kleinkinderen. Europa moet juist nu niet verzwakken. Europa is voor mij geen idealen project, maar vooral een overlevingsproject. Wij zijn natuurlijk ongelooflijk schijnheilige dominees door anderen de maat te nemen. Nout Wellink zag het heel scherp. Wij beseffen onvoldoende dat als het arme zuiden wegvalt, het rijke noorden ook niet meer bestaat."

Kunststof Radio

Het cultuur- en mediaprogramma van NTR van maandag tot en met donderdag te horen tussen 19.30 en 20.30 uur op NPO Radio 1 of op elk moment terug te luisteren als podcast. Volg Kunststof op Twitter, Facebook en Instagram.