Tachtig jaar burgeroorlog in Nederland

Dit jaar is het 450 jaar geleden dat de Tachtigjarige Oorlog begon. De zeventien gewesten van de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden vielen onder het gezag van de Spaanse koning. Maar in tegenstelling tot wat veel mensen denken was de Tachtigjarige Oorlog geen oorlog van wij tegen zij, maar waren het de mensen van hier die tegen elkaar gingen vechten. "Het is niet wij tegen hullie. Het is jij tegen ik. Echt een burgeroorlog, een chaos", aldus Goedkoop.

Totaal vervalst beeld van die periode

In de 16e eeuw waren de meeste inwoners van de Nederlanden katholiek, net als de Spaanse koning. Een kleine minderheid was protestant, maar het was wel een minderheid die steeds vaker in opstand kwam tegen de katholieke overheersing. De Tachtigjarige oorlog begon met de Beeldenstorm in 1566, waarbij protestanten katholieke heiligenbeelden stuksloegen vanuit het idee "Die beelden mogen niet van onze lieve heer. Die slaan wij stuk. Wij slaan kerken en kloosters stuk. En als het zo uitkomt slaan we de katholieken zelf ook stuk."

De Spaanse koning stuurde een leger om de protestanten weer in het gareel te krijgen. Volgens Goedkoop hebben wij in Nederland een 'totaal vervalst beeld' van die periode. Het was een oorlog van katholieken tegen protestanten, stedelingen tegen dorpelingen en de rijken tegen de armen. Het werd een burgeroorlog die tachtig jaar zou duren, van 1568 tot 1648.

Behoefte aan eenheid

Achteraf lijkt het overzichtelijk: de Tachtigjarige Oorlog was het begin van Nederland zoals wij dat nu kennen. In werkelijkheid was het volgens Goedkoop een stuk gecompliceerder. "Elke nieuwe staat ontstaat uit oorlog en heeft daarna de behoefte om de eenheid te benadrukken en daarmee de verdeeldheid die daar onder zit en de onderdrukking en het geweld onder tafel te vegen. Dus: met z’n allen Het Wilhelmus zingen en met z’n allen achter de vlag aan."

Parallellen met Syrië

Hoewel iedere vergelijking met de burgeroorlog in Syrië volgens Goedkoop mank gaat, vond hij de beelden die we dagelijks zien van Syrië wel behulpzaam bij het begrijpen van de gebeurtenissen tijdens de Tachtigjarige Oorlog: "Hoe daar steden worden belegerd, wijken worden belegerd, uitgehongerd, uiteindelijk veroverd, geplunderd, mannen vermoord, vrouwen verkracht. Dat is wat je je moet voorstellen bij zo’n oorlog. Het was een echte oorlog waar heel veel mensen bij omkwamen. Het is allemaal van een onwaarschijnlijke wreedheid."

Plunderen voor een ideaal

De Watergeuzen, die zo’n belangrijke rol speelden bij de bevrijding van de Spanjaarden, zien veel Nederlanders graag als 'onze jongens', maar hoogleraar Paul Abels beschrijft ze in de serie als een zooitje ongeregeld dat plunderend door ons land trok. Brandschattingen, verkrachtingen en vernielingen waren volgens Abels aan de orde van de dag. "Daar is niks aan gelogen...", aldus Goedkoop.

"Je ziet iets wat je in Syrië bij de radicaal islamitische strijdende partijen ook ziet: Je hebt een heel hoog ideaal. Daar mag je voor plunderen. Daar mag je voor moorden, maar je mag er ook puur banditisme voor uiten. Je mag alles roven want alles is toegestaan voor dat ideaal. Het verschil tussen een hoog ideaal en criminaliteit valt volkomen weg. En precies daaruit is ons land ontstaan."

Bekijk de promo van de serie 80 Jaar Oorlog.

Meer over 80 Jaar oorlog

Dit jaar is het 450 jaar geleden dat de Tachtigjarige Oorlog begon en daar wordt op veel plekken bij stilgestaan:
- In de zevendelige NTR-serie 80 Jaar Oorlog, vanaf vrijdag 29 september om 21.05 op NPO 2
- In de komische jeugdserie Welkom in de 80-jarige oorlog, vanaf zondag 30 september om 18.05 op NPO3
- Op de speciale website die de NTR bij de serie maakte
- In de tentoonstelling 80 Jaar Oorlog. De geboorte van Nederland, vanaf 12 oktober t/m 20 januari 2019 in het Rijksmuseum
- In het geschiedenisprogramma OVT, waar Hans Goedkoop de Maand van de Geschiedenis aftrapt, met als thema Opstand, zondag 30 september tussen 10.00 en 12.00