Tommy Wieringa: 'Veel Oekraïense soldaten moeten hebben gedacht: 'dit gaat mij niet overkomen'

Protect Ukraine

Hij vertelt over een safehouse in Charkiv, waar Oekraïense strijdkrachten van hun verwondingen herstelden: "Eén soldaat had zijn benen verloren, maar wist zichzelf toch nog een tourniquet om te binden. Even later liep hij op blades die hij zorgvuldig had uitgezocht. Met dit model kon hij nog steeds zijn schoenen aan, én kon hij zichzelf makkelijk uit de modder trekken. Hij had zich weer beschikbaar gesteld voor het front."

Wieringa is gefascineerd door de mentaliteit van de Oekraïners. Op een begraafplaats zag hij fotootjes van de omgekomen soldaten. Over hen vertelt hij: "Ze hebben allemaal van die vastberaden koppen. Ze staan op de foto met een notie van onsterfelijkheid. Ze zullen allemaal hebben gedacht: 'mij zal het niet overkomen'." Wieringa blikt met scepsis vooruit op de periode na de oorlog. In Konvooi schrijft hij over een Oekraïense soldaat die meer dan tweehonderd Russen doodde: "Zijn ziel is stijf bevroren. Vrees de dag dat hij ontdooit."

Onmetelijke ruimte

Wieringa bezocht het land voor het eerst in 2008. Zijn roman Dit zijn de namen, een verhaal over vluchtelingenproblematiek, moest zich afspelen in een grote ruimte. "Op de Veluwe is zoiets onmogelijk. Daar bots je meteen op iets menselijks. Zelfs Duitsland, Frankrijk en Spanje zijn te klein. Toen stuitte ik op Oekraïne, een onmetelijke grote ruimte. Ik vond het te gek." Deze ruimte, hoewel verscholen achter het puin, tovert nog altijd een glimlach op het gezicht van de schrijver.

Sleutelmoment

Aan het eind van de millenniumwisseling bevond Wieringa zich al eens eerder in een onmetelijke ruimte. Met interviewer Femke van der Laan bespreekt hij een treinrit van Addis Abeba naar Djibouti, die zijn leven veranderde. "Stoned van de khat keek ik uit over een steenwoestijn. Op het balkon van de trein realiseerde ik me hoe beperkt ik me al die tijd had verbeeld. Al mijn verhalen kwamen voort uit mijn eigen ervaring, uit mijn eigen pijn en mijn eigen verwarring. Er was zoveel meer."

Na deze openbaring gooide Wieringa het roer om. De ervaring van een 'kooidier', of het 'huiskamerrealisme', stond in zijn schrijven niet langer centraal en Wieringa keek voor het eerst voorbij zichzelf. Gekke verhalen werden de nieuwe norm. Joe Speedboot, het tweede boek dat Wieringa onder deze opvatting schreef, werd een internationale bestseller. Voor wie het verhaal over Fransje nog niet heeft gelezen, Joe Speedboot staat centraal in de campagne Heel Nederland Leest 2024 en is tot eind november gratis af te halen in bibliotheken door heel het land.