Bram Vermeulen pleit voor meer onderzoeksjournalistiek en minder talkshows

Frontlinie

Vorige week was Bram Vermeulen in Niger, voor het VPRO-programma Frontlinie. Op 26 juli pleegde het leger daar een staatsgreep. De Fransen vertrokken, Rusland werkt nu samen met de nieuwe leiders. Hetzelfde gebeurde in andere Afrikaanse landen: de Europeanen verdwijnen, de Russen komen. Is er een verband tussen staatsgrepen in Afrika, de oorlogen in Oekraïne en Gaza en de oplopende spanningen in de Balkan? In Frontlinie legt Vermeulen de verbinding tussen deze crises en ziet hij Europa veranderen van een continent waar twintig jaar geleden iedereen bij wilde horen tot wat het nu is: kwetsbaar en eenzaam.

Reizen

Vermeulen groeide op in het Gelderse dorp Warmel. "Met meer koeien dan mensen. Ik had oprecht een leuke jeugd en heel leuke ouders. Maar ik werd van jongs af aan altijd al heel blij als we weggingen. Het past gewoon goed bij mijn persoonlijkheid: weggaan, nieuwe mensen ontmoeten. Ik heb aan de ene kant een dwangmatige wil om op pad te gaan, de wereld te begrijpen en daarover te schrijven. Maar ik besefte ook dat ik door dat reizen aan het dolen was geslagen. De drang om terug naar huis te gaan, werd steeds groter. Ik miste het gevoel geankerd te zijn. Johannesburg, Istanbul, Kaapstad: ik had nergens het gevoel dat ik thuis was."

'We spelen een rol in al die oorlogen'

Maar hij keek ook altijd enorm op tegen terugkeren naar Nederland. "Ik dacht: reizen is toch de essentie van wie ik ben. Nu ik terug ben, vind ik het oprecht leuk. En ik heb het voorrecht dat ik nog steeds mag reizen, alleen vlieg ik nu terug naar Amsterdam. Mijn gevoel, weer geankerd zijn, vind ik fijn. Tegelijkertijd kijk ik door al het gereis nu soms met verbijstering naar het gevoel van onschuld waarmee we in Nederland wonen. Het idee dat oorlog iets is van tachtig jaar geleden, dat oorlog iets is wat andere mensen doen, dat is natuurlijk een illusie. Ik probeer in mijn programma's duidelijk te maken dat we wel degelijk een rol spelen in al die oorlogen van nu. We zijn aanwezig, door onze bedrijven, door ons beleid, door ons verleden. We zijn helemaal niet onschuldig.

Talkshows versus journalistiek

"Als ik naar Nederlandse televisie kijk, zie ik dat het gesprek wordt geleid door talkshows en niet door stevige onderzoekende journalistiek. Er is nu oorlog in Oekraïne, die gaat misschien wel verloren worden. De grootste partij in Nederland wil Oekraïne al niet meer steunen. We staan op een punt dat in Amerika Trump - of een andere republikein - gaat winnen, die er helemaal mee gaat stoppen en onmiddellijk de hand van Poetin zal schudden. Dan moet Europa deze oorlog helemaal alleen gaan vechten."

Serieuze onderzoeksjournalistiek

"Dat is een reëel scenario", vervolgt hij. "En dus ligt er voor ons journalisten een belangrijke taak om dat gevaar te benoemen. Wat ik zie als ik de televisie aanzet, is dat we alleen maar gezellig aan het borrelen zijn en zeggen: 'Ach, het is toch ook wel een gezellige vent'. Over Wilders bijvoorbeeld. Terwijl dit het tijdperk is van serieuze journalistiek. Je kunt het niet overlaten aan talkshowpresentatoren die in essentie helemaal geen journalisten zijn. Onze media, onze bazen bij de NPO moeten heel goed nadenken of ze zo willen blijven inzetten op dit soort programma’s. Of dat je al je geld nu gaat gooien op serieuze onderzoeksjournalistiek."