‘Deur voor illegale adoptie staat in Nederland wagenwijd open’

Begin dit jaar stopte minister Sander Dekker voor Rechtsbescherming buitenlandse adopties. Aanleiding was een rapport van de commissie Joustra, over de rol van de Nederlandse overheid bij adopties in het verleden. Nederland zou niet hebben ingegrepen bij misstanden als kinderhandel, kinderdiefstal, vervalsing van documenten en corruptie. Het adoptiesysteem is kwetsbaar, concludeerde het rapport.

Maar het risico bestaat dat mensen overgaan tot illegale adoptie, ziet directeur Ellen Giepmans van Fiom, een stichting gespecialiseerd in afstammingsvragen. Bijvoorbeeld door een baby uit het buitenland of uit Nederland bij de burgerlijke stand als een eigen kind in te schrijven. Het systeem om dat tegen te gaan is volgens Fiom nog steeds niet waterdicht. "Op het moment dat zo’n adoptiestop plaatsvindt, zie je al meteen dat mensen creatief worden. Dan is het een risico dat mensen makkelijk een baby kunnen aangeven bij de burgerlijke stand, die niet van henzelf is."

Geboortebewijs

Op dit moment is het niet wettelijk verplicht om bij de publieksbalie van de gemeente met documenten aan te tonen of een pasgeborene het kind is van de ouder. Bij aangifte van een pasgeborene aan het loket is een legitimatiebewijs verplicht, en kan er slechts naar een geboortebewijs gevraagd worden. Een geboortebewijs dat op dit moment een met de hand ingevuld kaartje kan zijn.

Het Onderzoeksbureau analyseerde de websites van de 25 grootste Nederlandse gemeenten. Slechts acht van die gemeenten benoemt expliciet dat een geboorteverklaring meegenomen moet worden. Het is niet duidelijk hoe vaak illegale adoptie plaatsvindt, omdat het volgens instanties lastig of soms helemaal niet te ontdekken is.

Om fraude bij de geboorteaangifte te kunnen achterhalen, zou er volgens Fiom een controleerbaar bewijs moeten worden geïntroduceerd, dat door ziekenhuis of verloskundige wordt afgegeven en niet makkelijk na te maken is. "Er is een bewijsstuk nodig dat aangeeft: ik ben bij de geboorte van dit kind geweest en dit is daadwerkelijk het kind van deze vrouw", zegt Giepmans. Ook stelt Fiom een meldpunt voor zodat personen met vermoedens over een valse geboorteaangifte, dit kunnen melden. "Daar is geen duidelijke route voor in Nederland. Dat zou relevant zijn, zodat vermoedens of zorgen gedeeld kunnen worden."

'Er moet een dubbelcheck komen'

De voormalig speciale VN-rapporteur kinderhandel Maud de Boer-Buquicchio en Defence for Children willen een directe lijn tussen ziekenhuis, verloskundigen en burgerlijke stand en dat geboorteakten uit het buitenland beter gecontroleerd worden. De Boer-Buquicchio: "Er moet een dubbelcheck komen op de gegevens zoals die tijdens een geboorteaangifte worden aangegeven. Het is nodig dat ambtenaren in Nederland onzekerheden over een buitenlandse geboorte kunnen checken door contact te hebben met autoriteiten in het buitenland; zoals plaatselijke ambtenaren, het Nederlandse consulaat, de verloskundige of het ziekenhuis."

Defence for Children pleit voor een breed onderzoek naar de achterdeur van het geboorteregistratiesysteem, om vast te kunnen stellen hoe groot het probleem is en wat er aan gedaan kan worden.

DNA-afname bespreekbaar maken

Volgens Patrick Noordoven, die in de jaren 80 illegaal geadopteerd werd uit Brazilië, kunnen valse geboorteaangiftes nog steeds onontdekt plaatsvinden. Hij wil dat er bij een geboorteaangifte meerdere getuigenverklaringen worden overlegd, waaruit blijkt dat een moeder zwanger is geweest en dat geboorte heeft plaatsgevonden. Ook wil hij dat DNA-afname bij tenminste moeder en baby na de geboorte bespreekbaar wordt gemaakt.

Rijsdijk, de voorzitter van de Nederlandse Vereniging Voor Burgerzaken (NVVB) erkent dat er valse geboorteaangiftes kunnen plaatsvinden, maar zegt dat er geen aanwijzingen zijn dat dit op grote schaal gebeurt. Nieuwe richtlijnen kunnen mogelijk leiden tot extra papierwerk, denkt de NVVB. Dus moet de oplossing van het probleem volgens de vereniging gezocht worden in de omgeving van de ouders die de valse geboorteaangifte doen: "Zij kunnen opkomen voor het kind, en het beschermen. Zij mogen hun mond en ogen niet sluiten.”