Na 39 jaar komt zaak vermoorde IKON-journalisten El Salvador voor rechter

Journalist en oud-correspondent voor El Salvador, Jan Schmeitz, is positief verrast dat de zaak eindelijk voor de rechter komt. "Er was veel politieke onwil in El Salvador. Het was een grote verrassing dat ze überhaupt dit doen," zegt hij in het NOS Radio 1 Journaal.

De IKON-journalisten Koos Koster, Jan Kuiper, Joop Willemsen en Hans ter Laag waren in 1982 in El Salvador voor een reportage over de gewelddadige burgeroorlog. Toen ze in guerrillagebied probeerden te komen, werden ze door militairen van het regeringsleger opgewacht en doodgeschoten. Dat is vandaag precies 39 jaar geleden.

"Als journalist in oorlogsgebied stel je altijd de vraag: ga ik wel of ga ik niet. Ik had destijds gezegd: ik ga niet. Maar zij gingen wel," vertelt Schmeitz. "Dat is vreselijk afgelopen."

"Ik weet nog dat ik gebeld werd door een persofficier van de Amerikaanse ambassade. In het gesprek vroeg ik nog: in welk ziekenhuis liggen ze en zijn er gewonden? Waarop hij zei: gewonden? I'm talking about the morgue, ze waren dus al dood."

Ook Gert Kuiper, broer van de vermoorde Jan, is opgelucht dat er na 39 jaar een proces wordt gestart. "Het is niet zo dat de zaak vandaag al wordt heropend, maar het is in ieder geval een hele grote stap."

Wet

Tot vijf jaar geleden was er een amnestiewet van kracht die vervolging van de betrokken militairen onmogelijk maakte. In 2016 werd die wet ongrondwettelijk werd verklaard en opgeheven.

Sindsdien is de zaak van de vermoorde IKON-journalisten meermalen aangekaart bij het Salvadoriaanse OM, maar tot nu toe leidde dat niet tot vervolging. In het district waar de vier journalisten werden vermoord, werd wel een zaak gestart, maar die werd onder politieke druk afgeblazen.

Kolonel Reyes

Een van de verdachten is kolonel Mario Reyes Mena. Een waarheidscommissie van de Verenigde Naties concludeerde in 1993 dat Reyes Mena de opdrachtgever was voor de moord. Gert Kuiper, de broer van een van de slachtoffers, deed in 2018 in El Salvador aangifte tegen de kolonel.

Zembla spoorde Reyes Mena dat jaar op in de Verenigde Staten, waar hij nog steeds woont. Het is onduidelijk of hij het Amerikaanse staatsburgerschap heeft. In dat geval kan het lastiger zijn om hem te laten uitleveren aan El Salvador.

Download de NPO Radio 1-app

Met onze app mis je niks. Of het nou gaat om nieuws uit binnen- en buitenland, sport, tech of cultuur; met de NPO Radio 1-app ben je altijd op de hoogte. Download 'm hier voor iOS en hier voor Android.