IND moet zorgvuldiger omgaan met landeninformatie

Ambtsbericht

Als de IND een asielverzoek moet beoordelen, maakt die meestal gebruik van een ambtsbericht: een inschatting van de Nederlandse ambassade in het land waar de asielzoeker vandaan komt, over de vraag hoe veilig of onveilig het daar is.

Maar als zo'n ambtsbericht er niet is, doet de IND zelf onderzoek. De dienst gebruikt dan uiteenlopende informatie en verschillende bronnen, bijvoorbeeld van nieuwssites, mensenrechtenorganisaties of het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken.

De gemaakte keuzes zijn vaak willekeurig en er wordt slecht over gecommuniceerd. En dat moet anders, zo staat in een gloednieuw advies dat net is aangeboden aan Staatssecretaris Broekers-Knol van Justitie, door de Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken (ACVZ).

"In 2018 moesten ongeveer 9000 asielverzoeken uit 75 landen worden beoordeeld zonder ambtsbericht", zegt Tesseltje de Lange, de vice-voorzitter van die Adviescommissie.

Willekeurige keuzes

De willekeur heeft soms grote gevolgen. De Lange geeft het voorbeeld van twee vermeende aanhangers van Gülen die na de coup van 2016 uit Turkije zijn gevlucht: "Bij de ene asielzoeker leidde het asielverzoek tot een vergunning, bij de andere niet. Op basis van dezelfde informatie die door de IND was verzameld, maar vervolgens dus verschillend werd verwerkt en gebruikt bij de beoordeling. De rechter heeft dat verschil later gecorrigeerd en de afwijzing herroepen, maar dan verkeert een asielzoeker toch jaren in afwachting en onzekerheid."

Europese organisatie

Van Europese kennis wordt door IND heel weinig gebruik gemaakt, terwijl er wel een aparte Europese organisatie is waar dit soort kennis over landen wordt verzameld. Dat hier door IND geen beroep op wordt gedaan, is volgens De Lange des te opmerkelijker omdat Nederland wel bijdraagt aan diezelfde Europese organisatie.

Ook in het geval van de twee vermeende Gülenisten was er Europese informatie beschikbaar die door IND niet is gebruikt, zegt Tesseltje de Lange. Nederland heeft er toen veel langer over gedaan om de informatie zelfstandig te vergaren.

Advies: onafhankelijke controle

Staatssecretaris Broekers-Knol krijgt nu het advies om onafhankelijke experts het gebruik van landeninformatie door de IND te laten toetsen. "Externe controle van de waarde van de bronnen die door de IND gebruikt worden is echt gevraagd, omdat het gaat om kennisvergaring die intern plaatsvindt bij dezelfde organisatie die erover beslist. Dan is zo’n controle van buitenaf heel normaal en dat zie je ook in het buitenland."

Meer verhalen over en uit het buitenland?

In VPRO's Bureau Buitenland zijn dagelijks tussen 19.00 en 19.30 uur diverse, diepgravende en verrassende geluiden over en uit het buitenland. Luister hier alle afleveringen.