Spelen met vuur in Bosnië

Provoceren

Eind vorig jaar gaf Dodik al opdracht aan speciale politie-eenheden om te oefenen op de bergflanken rond hoofdstad Sarajevo waar overwegend bosnjakken (moslims) wonen. Dodiks provocatie is effectief: het zaait angst in een stad die vanaf diezelfde bergflanken tussen 1992 en 1995 onder vuur werd genomen door de troepen van Radovan Karadžić en Ratko Mladić.

“De retoriek en de daden van nu doen denken aan die oorlogsjaren”, zegt Ismir Hero. Tijdens de oorlog in Bosnië vluchtte hij als twintiger naar Nederland waar hij studeerde en werkte. Inmiddels woont Hero weer in Sarajevo waar hij werkt als journalist en vertaler.

Een lastig parket

De internationale gemeenschap weet zich nauwelijks raad met de nieuwe situatie. De Verenigde Staten voerden weliswaar de druk op met sancties tegen Dodik, in de hoop dat die zijn toon matigt. Maar de EU is intern te verdeeld om eveneens sancties uit te vaardigen – de Hongaarse premier Viktor Orbán is juist een politieke vriend van Dodik.

In de Bosnisch-Servische stad Banja Luka, de machtsbasis van Dodik, is journalist Aleksandar Trifunovic van online magazine BUKA een van de felste critici van Dodik. BUKA publiceert regelmatig over Dodiks corruptie en de miljoenen euro’s die hij heeft geïnvesteerd in vastgoed in het buitenland. “Het levert me wel eens doodsbedreigingen op”, zegt Trifunovic laconiek. Maar, net zo kritisch is de journalist over de rol van de internationale gemeenschap.

Nog altijd wordt het gespleten Bosnië bevoogd door het zogeheten Bureau van de Hoge Vertegenwoordiger dat met een VN-mandaat toeziet op naleving van het ‘Dayton’-vredesakkoord uit 1995. En ook EU en NAVO houden een oogje in het zeil.

Maar de vergissingen die het Westen begaat stapelen zich op, zegt Trifunovic. “Neem iemand als Dodik: die is door het Westen groot gemaakt. Dodik leek een beloftevolle politicus en kreeg financiële steun. Nu blijkt hij een oorlogshitser.”

Leegstroom

Dodik opperde onlangs ook om in ‘zijn’ Servische republiek een eigen leger op te tuigen. Maar dat gaat hem volgens Trifunovic niet lukken. Het rekruteren van jonge soldaten is lastig, zegt Trifunovic op cynische toon, “in een land dat in rap tempo leegloopt.” Uit frustratie over de corruptie en het politieke haatzaaien – in zowel de ‘republiek’ als de ‘federatie’ - trekken Bosnische jongeren massaal naar het buitenland.

“Enorm zorgelijk”, zegt de Nederlandse ambassadeur in Bosnië Jan Waltmans. “Het gaat gemiddeld om 60 duizend Bosniërs per jaar. Als dat nog twintig jaar doorgaat heb je bijna geen Bosnië meer.”
Op de campus van de medische faculteit van de universiteit van Sarajevo maken studenten de balans op. De faculteit is populair omdat een doktersdiploma een “ticket to the EU is”, zegt een studente. “Je kunt er makkelijk mee naar West-Europese landen waar te weinig dokters zijn.”

Je weet maar nooit

In skihut Boem Boem schenkt de Bosnisch-Servische uitbater Roko zijn zelfgestookte rakija, een stevige perenbrandewijn. Hoe stevig? Roko neemt een slok en spuugt de rakija in de houtkachel waar meteen een enorme steekvlam uitkomt.

Ismir Hero geniet van het schouwspel. Aan de muur van Roko’s skihut hangt een originele Joegoslavische vlag, nog uit de tijd van wijlen maarschalk Tito die “de boel bij elkaar hield op de Balkan.”

Hero: “Maar nu moeten we overal rekening mee houden: in bijna ieder Bosnisch huishouden ligt een wapen, nog overgebleven uit de vorige oorlog. Voor je weet maar nooit.”