Wanneer heeft een volk recht op een eigen staat?

Het Palestijnse gebied, zoals het officieel genoemd moet worden, wordt door 145 andere staten erkend als staat. Maar waar ligt dat aan? En waarom doen andere staten dat dan weer niet? Ryngaert noemt vier feitelijke criteria om een staat te vormen: het hebben van een grondgebied, een bevolking, effectief gezag en de mogelijkheid om internationale betrekkingen aan te gaan.

Totstandkoming criteria

Die criteria zijn vastgesteld in 1948, het jaar dat Israël een staat werd en toegelaten werd tot de Verenigde Naties. Tot nu toe is Palestina daar nog niet toe toegelaten, omdat andere landen, zoals de VS, hun vetorecht daartegen hebben uitgesproken. "Eén van de issues is natuurlijk of er wel effectief gezag is", zegt Ryngaert.

Tweestatenoplossing

Tegelijkertijd heeft het Internationale Gerechtshof aangegeven dat de Palestijnen recht hebben op zelfbeschikking over het gehele bezette Palestijnse gebied, waarmee de Westelijke Jordaanoever en Gaza bedoeld worden. "Dus wat hier gebeurt is dat het Internationaal Gerechtshof voorsorteert op een tweestatenoplossing, laten we wel wezen", aldus Ryngaert.

Autonomie

Een staat zijn betekent echter niet dat dat zomaar erkend hoeft te worden door andere staten. Daarom is het vaak van belang dat staten zich voegen bij internationale instanties, zoals de VN. "Soms lukt dat niet", zegt Ryngaert en noemt Taiwan als voorbeeld. "Taiwan voldoet aan de vier feitelijke criteria en is autonoom. Maar Taiwan wordt maar door 11 staten erkend."

Niet eenzijdig afscheiden

China vindt namelijk dat Taiwan bij China hoort. "Het is heel politiek, natuurlijk", meldt Ryngaert. "Een volk heeft recht op zelfbeschikking, maar dat wil niet zeggen dat je een extern recht op zelfbeschikking hebt. Het is niet zo dat je je eenzijdig mag afscheiden."

En daar steken de problemen op voor veel gebieden. In Spanje werd er tevergeefs een referendum gehouden, waarbij duidelijk werd dat de meerderheid een soeverein Catalonië wilde. Ook het Canadese Québec deed een poging, evenals Schotland.

Onafhankelijkheid

Eenzijdig afscheiden is dus niet toegestaan, maar het eenzijdig uitroepen van je onafhankelijkheid wel. "Dat ons natuurlijk wel heel gek", zegt Ryngaert. "Het internationaal recht verbiedt niet dat je je onafhankelijkheid uitroept. De volgende stap is natuurlijk dat je je gaat afscheiden van die staat. En dat mag in beginsel niet." Kortom, er moet toestemming gegeven worden door de staat waar van gescheiden moet worden.

Uitzonderingen

Maar ook daar bestaat een uitzondering voor dankzij de remedial secession. Dan kan een staat zich afscheiden als het recht op zelfbeschikking niet gerealiseerd kan worden. "Dat geldt eigenlijk alleen maar als er grootschalige mensenrechtenschendingen plaatsvinden of als ze discriminatie kunnen aantonen."

Erkenning

Erkenning zou het vijfde criterium moeten zijn voor een staat, zegt Ryngaert. Daarmee bedoelt de hoogleraar dat als andere staten het gebied erkennen als staat, het dus betekent dat het gebied een staat vormt. "Je kan best wel functioneren als je door een handvol staten maar erkend bent." Zo maakte Bangladesh zich los van India en Pakistan en Eritrea van Ethiopië.

Er bestaat nog altijd discussie of Palestina voldoet aan alle vier de officiële criteria om een staat te vormen. "Die criteria zijn ook vrij flexibel. Wat betekent effectief gezag concreet?" zegt Ryngaert.