Waarom wij het afgebroken interview met Akwasi hebben uitgezonden

In het EO/NPO Radio 1-programma Dit is de Dag blikken we aan het eind van het jaar terug met mensen voor wie dat jaar bijzonder is geweest. Vaak zijn het uitzending vullende gesprekken, waarin de hoofdpersoon uitgebreid de tijd heeft om zijn of haar verhaal te vertellen. 2020 was het jaar van Corona, maar ook van Black Lives Matter. Hiertoe hebben we Akwasi uitgenodigd. Met hem wilden we terugblikken op het afgelopen jaar. De BLM-demonstratie op de Dam was daarin een belangrijke gebeurtenis. Uiteraard wilden we ook spreken over een ander belangrijk onderwerp in zijn jaar: de oprichting van Omroep Zwart. Akwasi zegde toe mee te werken. Zijn PR-man stelde aan onze redacteur mondeling als enige voorwaarde dat het niet "tergend lang" over de veelbesproken uitspraken van Akwasi zou gaan, die hij deed tijdens de BLM-demonstratie van 1 juni 2020 op de Dam. Wij gingen met deze voorwaarde akkoord.

Op maandag 28 december om 11.00 uur was de opname van het gesprek in de kelder van het Volkshotel in Amsterdam. Naast Akwasi waren presentator Hans van der Steeg en een technicus aanwezig.

Hoe het gesprek verliep

Het gesprek begint met een terugblik op het afgelopen jaar. Akwasi benoemt een aantal momenten die voor hem belangrijk zijn geweest. De twee spreken over hoogte- en dieptepunten in dat jaar en komen vervolgens na een minuut of 8 over de demonstratie op de Dam te spreken.

Hans vraagt aan Akwasi om hem mee te nemen naar die dag.

Akwasi: "Ik was in een soort van schrijfretraite om te werken voor een roman. Ik moet optreden op de Dam. Ik zou misschien nog een nummer spelen, maar bedenk me dat ik ga spreken vanuit het hart. Niet wetende dat dit mijn hele leven zou veranderen. Het is een sleutelmoment geweest in mijn leven." Akwasi vertelt over hoe hij door de meute heenloopt en over alle mensen die hij ziet op de Dam. Een "wow" moment.

Akwasi: "Ik heb 10 minuten lang gesproken."

Hans: "Had je die tekst uit je hoofd geleerd?"

Akwasi: "Jazeker, zeker, zeker."

Hans: "Je was van plan dat te gaan zeggen wat je daar zei?"

Akwasi: "Ik heb gezegd wat ik heb gezegd op dat moment. Dat vond ik belangrijk. En wat ik mooi vond dat er zoveel verschillende mensen verenigd waren op dat moment."

Akwasi heeft het nog een keer over de energie, die hij kreeg van het publiek. Hans vraagt in dat kader of de tekst die op dat moment in hem opkomt was voorbereid. Akwasi knikt instemmend.

Hans vat samen: "Dus die bewuste uitspraken waar veel gedoe over is geweest, had je ook voorbereid?"

Akwasi: "Wil je deze kant opgaan?"

Er ontstaat discussie.

Dan stapt Akwasi op, en zegt:

"Je gaat het er nu afhalen, anders heb je een probleem met mij."

Akwasi beeïndigt interview

Op dat moment trekt Akwasi alle stekkers uit de laptop van de technicus, klapt hem dicht en neemt de laptop onder zijn arm mee. Daardoor stopt de opname. Daarna pakt hij ook de laptop van Hans en verlaat de kelder. Hans in een verklaring: "Ik liep meteen achter hem aan en zei hem dat die laptops niet van hem zijn, maar Akwasi zei dat hij moest afkoelen en dat hij over vijf minuten terug zou zijn. Op dat moment hoopte ik vooral dat we het gesprek konden voortzetten."

Niet veel later krijgt Hans de PR-man van Akwasi aan de lijn. Hij vindt het verschrikkelijk. Hij wil het ontstane probleem oplossen. Hans geeft aan dat hij dat ook wil en het op het deze manier niet wil uitzenden. Hem is er alles aan gelegen om het interview af te maken: "Laat hem terugkomen, we stoppen over de Dam en we maken het gesprek af."

Een half uur later komt Akwasi terug. Hij geeft Hans en de technicus twee opties. "Of je wist het gesprek van je laptop waar ik bij ben, of ik formatteer allebei de laptops."

Hans zegt tegen Akwasi dat dit allebei geen optie is. Hij biedt aan het gesprek voort te zetten.

Akwasi: "Denk je dat dat leuk wordt?"

Hans: "Dat hangt van ons allebei af, maar ik heb de microfoons nog opgesteld staan."

Intimiderende houding

Op dat moment zijn de laptops nog niet terug. De voor Hans intimiderende houding van Akwasi duidt er op dat het interview niet verder zal gaan. Onder druk gaat hij akkoord met het wissen van het interview op de laptop, om op die manier de laptops weer terug te krijgen, in de wetenschap dat er op een ander apparaat een backup staat. Akwasi stemt hierin toe, loopt weg om de laptops te halen, en het interview wordt vervolgens van de laptop gewist.

Hans, terugkijkend op dit incident: "Als je mij voor dit incident had gevraagd of ik onder dwang journalistiek materiaal zou wissen, zou ik dat nooit doen. Waarom nu dan wel? Omdat ik de situatie wilde redden en ik wist dat er nog een backup was, daarom heb ik eraan toegegeven. Als journalist probeer je tot het laatste moment on speaking terms te blijven. Je wilt recht doen aan het verhaal. Ik had ook meteen de politie kunnen bellen, maar dan was er sowieso geen interview meer gekomen."

Waarom we het gesprek toch uitzenden

De opname vond plaats op 28 december. De EO heeft besloten het gesprek alsnog uit te zenden. Eindredacteur Jan Pieter Kos: "Er is lang en intensief nagedacht over de vraag of we de opname wel of niet moesten uitzenden. Er zitten veel kanten aan deze zaak waardoor we niet over één nacht ijs zijn gegaan. Maar het feit dat een publiek figuur onze journalisten onder druk heeft gezet door spullen mee te nemen en vervolgens te dwingen om materiaal te verwijderen, is voor ons de kernreden geweest om toch uit te zenden."

Contact EO en Akwasi de afgelopen dagen

De afgelopen dagen is er intensief contact geweest tussen de EO en het team van Akwasi, via de mail, telefonisch en in een fysieke vergadering. De inzet hierbij was om Akwasi de kans te geven om het interview alsnog af te maken in het EO/NPO Radio1-programma Dit is de Dag. En hem daarmee ook de kans te geven om uit te leggen waarom er gebeurde wat er gebeurde. Hij heeft besloten hier geen gebruik van te maken. Akwasi heeft schriftelijk en mondeling wel excuses aangeboden.

NVJ: 'Journalisten moeten in vrijheid en ongehinderd hun werken kunnen doen'

In onze afweging hebben we ons onder andere laten informeren door de NVJ. Algemeen secretaris Thomas Bruning analyseerde de kwestie als volgt: "De interviewer is naar onze mening volstrekt gerechtigd om het interview uit te zenden, nu zijn belofte om het materiaal te wissen onder dreiging van het niet teruggeven van de laptop is gedaan. Een dergelijke intimidatie is ronduit kwalijk en bedreigend jegens de betrokken journalist.

Een onder een bedreiging geuite belofte is niet rechtsgeldig, dus de interviewer/ journalist is in onze optiek volstrekt gerechtigd om het opgenomen materiaal alsnog te gebruiken en het (afgebroken) interview alsnog uit te zenden. Journalisten moeten in vrijheid en ongehinderd hun werk kunnen doen, ook als de geïnterviewde zijn uitspraken achteraf betreurt. Zeker een publieke figuur als Akwasi zou zich hiervan terdege bewust moeten zijn. We zijn dan ook blij om te horen dat de geïnterviewde zijn spijt heeft betuigd over de gang van zaken."