'Vluchtelingen verkochten nier om oversteek te betalen'

Dit bewijst voor het eerst dat vluchtelingen organen verkopen voor hun reis, stelt Frederike Ambagtsheer, die onlangs aan de Erasmus Universiteit is gepromoveerd op internationale orgaanhandel. "Wat je hier ziet is mensenhandel met orgaanverwijdering als oogmerk", zegt ze in de Zembla-uitzending Handel in Vluchtelingen.

De handelaren werken in opdracht van Egyptische transplantatie-artsen. Zembla sprak een handelaar die Soedanese en Eritrese vluchtelingen ronselt. Hij krijgt van de arts zo'n 20.000 dollar per nier. Hoeveel hij daarvan aan de slachtoffers geeft, bepaalt hij zelf. De organen zouden bestemd zijn voor rijke patiënten uit het Midden-Oosten.

Handelaren spreken potentiële slachtoffers aan op hun slechte leefomstandigheden, zegt Zembla-journalist Simone Tangelder. "Ik sprak een Soedanese vluchteling die op straat woonde en steeds werd aangesproken met: 'zo kun je toch niet blijven leven?' Op een gegeven moment ging hij overstag en mee naar het ziekenhuis. Daar heeft hij zijn nier verkocht."

De vluchtelingen wordt bedragen tot 13.000 dollar beloofd, maar in veel gevallen zien ze maar een fractie van dat geld of zelfs helemaal niets. De Soedanees kreeg uiteindelijk maar 2000 dollar. "Deze arme man werd wakker in het ziekenhuis en toen bleek de handelaar er met het geld vandoor te zijn, naar Europa. Hij was zijn nier kwijt en er niets mee opgeschoten."

De man wil nu ook een stuk van zijn lever verkopen om alsnog aan geld te komen. Voor Ambagtsheer is het de eerste keer dat ze hoort dat iemand meerdere organen wil verkopen. Ze noemt dat schrijnend.

'Niemand maakt mij wat'

In de Zembla-uitzending komt een handelaar herkenbaar in beeld. Tijdens de opnames, dit voorjaar, had hij daarbij geen bedenkingen. "Diegene was ervan overtuigd dat hij nu in Europa zou zitten. 'Niemand kan mij iets maken'", zei hij volgens Tangelder.

Een Egyptische hulpverlener zegt dat bijna driekwart van de transplantatie-artsen in Egypte betrokken is bij de illegale orgaanhandel. De mensenrechtenactivist Hamdy Alazazi, die gegevens verzamelt over de handel in organen, zegt dat vluchtelingen ook onder valse voorwendselen naar het ziekenhuis worden gelokt, bijvoorbeeld voor een medische check. Toen een vrouw uit Eritrea uit de narcose kwam, bleek dat haar nier was gestolen.

Ook vanuit Nederland gaan mensen naar het buitenland voor een nier. Als artsen vragen hoe ze eraan zijn gekomen, wordt vaak een familielid genoemd, of geen duidelijk antwoord gegeven, blijkt uit het promotie-onderzoek van Ambagtsheer. Artsen kunnen moeilijk bewijzen hoe het echt is gegaan en als ze al informatie hebben, mogen ze daar niets mee doen.

Zembla: Handel in Vluchtelingen, 21.20 uur, NPO 2