Chaos in de geothermie

Het is duurzaam, vrijwel onuitputtelijk, en kent geen CO2-uitstoot. Het past dus in het streven om alle woningen in Nederland in 2050 aardgasvrij te maken. Maar volgens de toezichthouder, het Staatstoezicht op de Mijnen, is het een zooitje in de sector. Is geothermie eigenlijk wel veilig?

Bij geothermie wordt heet water aangeboord dat zich op twee of meer kilometer diepte bevindt. Dat hete water wordt door een warmtewisselaar geleid, en nadat de warmte eraan onttrokken is, wordt het koude water via een andere buis weer teruggepompt in de aarde. Zo ontstaat een bijna onuitputtelijke bron van energie. En hoe dieper je boort, hoe warmer het wordt.

Gevaren

Maar er kleven ook gevaren aan de boringen: onder de Groningse wijk Selwerd zou Nederlands eerste aardwarmteproject voor woonwijken aangelegd worden.

Voorzitter Gerard Crouwels van wijkcentrum de Berk haalt zijn schouders op. “De gemeente kwam hier een presentatie houden over het project, maar de expert die ze in hadden gehuurd kon mij niet precies vertellen welk effect die warmteboringen hebben op de oude aardgaslagen die ernaast liggen, en wat het risico is op een aardbeving als gevolg van die boringen.”

Scheuren

Buurtbewoner Maarten: “Eerst waren we enthousiast, want elke Groninger wil van het gas af. Totdat je je af gaat vragen in hoeverre zo’n boring voor scheuren gaat zorgen.” Na jaren voorbereiding heeft de gemeente Groningen vorige maand de stekker uit het project getrokken.

Gerard Crouwels: “De gemeenteraad heeft zich laten misleiden door deskundigen in het project. Als ik raadslid was geweest, was ik daar zeer kritisch op geweest.” Raadslid Jimmy Dijk van de SP is kritisch: “De wethouder had een roze bril op, of beter een groene bril. Huurders waren kritisch op dit project. En dat is doodzonde want het mislukken ervan wekt veel wantrouwen tegen aardwarmte."

Ook het Staatstoezicht op de Mijnen was kritisch: Paul Trienekens en Wouter van der Zee zeggen dat er onvoldoende expertise in het Groninger team was. “Wij achten de kans op het slagen van dit project op 12%.” Jimmy Dijk: “Als ik tegen mijn vrouw zeg dat ik voor 12% bij haar blijf, ben ik snel het huis uit.”

In de kinderschoenen

De situatie in Groningen typeert de sector, die nog in de kinderschoenen straat. Met alle geothermie-installaties in Nederland is wel iets misgegaan.

In het rapport 'De Staat van de Sector' heeft het Staatstoezicht op de Mijnen een waslijst aan gebreken geformuleerd: milieu- en veiligheidsrisico worden niet genoeg onderkend, wet- en regelgeving wordt niet goed nageleefd, operators gebruiken inferieure en goedkope materialen, er komen steeds nieuwe operators op de markt, waardoor er geen ervaring wordt opgebouwd.

Professionaliseren

Frank van der Schoof, voorzitter van het Platform Geothermie, ziet dat anders. “Er is geen gebrek aan expertise, meent hij. “Ik onderschrijf dat het beter moet, maar daar wordt hard aan gewerkt met allerlei verbeterprogramma’s. We moeten van de pioniersfase naar de volwassenfase. Ja, de sector moet professionaliseren. Maar ik wil er aan toevoegen dat zich tot nu toe heeft geen enkel zwaar incident heeft voorgedaan. Maar niet alleen de sector zelf heeft schuld, ook het Ministerie van Economische Zaken is nog aan het pionieren, zegt het Staatstoezicht.

Wouter van der Zee: “De normen waar installaties aan moeten voldoen zijn niet goed gedefinieerd, omdat ze nog niet door de minister goedgekeurd zijn. Wij weten dus eigenlijk niet waar we op moeten toetsen. Dat is een lastige situatie voor ons.”

Paul Trienekes: “Maar we staan nu op een breekpunt, nu gemeente en provincies grootschaliger projecten gaan uitrollen. Dat kunnen we op deze manier niet blijven doen.”

Dat het anders moet en kan, bewijst Den Haag. In 2008 had Den Haag eigenlijk de primeur moeten hebben van de eerste door aardwarmte verwarmde wijk van Nederland. Maar de financiële crisis gooide roet in het eten, zegt Jan-Willem Rösingh van Perpetuum Energy Partners over de aardwarmte-installatie aan de Leyweg. In 2013 ging die uiteindelijk failliet. Van de 4000 beoogde huizen werden er 600 gebouwd.

Van het gas af

Maar nu lijkt het tij te keren. De economie trekt weer aan en Den Haag waagt een nieuwe poging: de pijpen zijn intact en schoongemaakt, het pomphuis functioneert weer, en wethouder Joris Weismuller (HSP) heeft er zin in: “We hebben het nu beter georganiseerd. Ik snap de waarschuwing van Staatstoezicht en daarom hebben wij partijen aangetrokken met heel veel ervaring. We willen in 2014 van het gas af zijn, en we zitten in Den Haag bovenop een heetwaterbel. Wij willen uiteindelijk 12 aardwarmteprojecten realiseren in Den Haag.”

Oma Ank (82) van het de bewonersorganisatie Leyenburg is vanuit de overleggroep tien jaar betrokken geweest bij het project en herinnert zich de overlast. “De informatievoorziening aan de bewoners is ontzettend belangrijk. Ik zou het verstandig vinden als ze nog eens contact opnamen met de oude overleggroep.” Tegelijkertijd draagt ze het project een warm hart toe. “We moeten van het gas af en ik ben een optimist. Ik denk dat het fantastisch wordt.”

De uitzending van Reporter Radio is zondag te horen tussen 19.00 en 20.00 uur op NPO Radio 1