'Niet competitie, maar samenwerking is de basis van het leven'

Samenwerking mens en natuur

Wat we eten en drinken, bepaalt de landschappen en de boeren hier en verder weg. Volgens Michiel Korthals maakt samenwerken met de aarde, de bodem, de dieren, het landschap, radicale veranderingen nodig. Het samenwerken van mensen met de natuur is essentieel.

Niet competitie, maar samenwerking is de basis van het leven, dit kan ook aangetoond worden in de biologie. Het is niet alleen eten of gegeten worden, maar het is ook eten geven en andere laten eten. Voedselvaardigheden zijn nodig om mensen betekenis aan eten te laten geven. De vervreemding van het voedselsysteem leidt tot ongebreidelde productie van junkfood, tot onmondigheid, tot graasmomenten.

Vervreemding

'Vervreemding' is een terugkerend begrip in zijn betoog. Korthals: "Het gaat erom dat we helemaal ondergedompeld zijn in de sfeer van geld verdienen, maag vullen, maar die eenzijdige benadering van de zaak maakt dat we het totale plaatje uit het oog verliezen. Het leidt zowel bij de consument als bij de producent tot enorme blikvernauwing."

In Nederland heeft de hele industrialisatie juist op de landbouw de grootste vlucht genomen. Nu na anderhalve eeuw later maken we de balans op en lijkt het dat we aan ons eigen succes ten onder dreigen te gaan. "Zo kun je dat wel zien. De gevolgen voor de biodiversiteit en de vruchtbaarheid van de bodem zijn heel groot.

"Ons landbouwsysteem is zeer efficiënt. Maar het is ook buitengewoon kwetsbaar, omdat we de bodem kapotmaken. Kunstmest maakt de bodem kapot, dat is niet een kwestie van efficiëntie." Ook het gewicht van een tractor, tegenwoordig makkelijk 15.000 kg, leidt tot een enorme verdichting van de landbouwbodem.

Er is een ommezwaai gaande

Volgens Korthals is er een ommezwaai gaande: "Er zijn steeds meer mensen die willen gaan voor kwaliteit, voor lokaal voedsel, alleen de vraag is: wordt die beweging groot genoeg om echt door te zetten en het landschap en de landbouw duurzaam te veranderen?"

Corona gaf de beweging bovendien een zetje de goede kant op. "Mensen zijn veel meer moeten gaan koken zelf. Er is natuurlijk ook meer afhaal, maar dat heeft mensen weer doen beseffen dat aanbieders van dichtbij belangrijker zijn. Er is meer waardering gekomen voor bedrijvigheid dichtbij huis.

En corona is natuurlijk een zoönose, het zal bijdragen tot het begrip dat intensieve veeteelt nadelig is voor de volksgezondheid, zoals we bij de Q-koorts al hebben kunnen zien."

Radio Mangiare!

Het lekkerste programma iedere vrijdag om 19:30 en 20:30 uur op NPO Radio 1. Volg Mangiare! op Twitter.